فتق زمانی اتفاق می‌افتد که بافت بخشی از اندام‌های داخلی از عضلات بیرون زده و به شکل برآمدگی دیده شود. عموم مردم از این بیماری به عنوان باد فتق یاد می‌کنند. این عارضه لزوماً خطرناک نیست؛ اما اگر درمان به جا و به موقع انجام نشود، ممکن است به یک عارضه خطرناک و مهلک تبدیل شود. در صورتی که فتق بزرگ و دردناک شود، پزشک برای درمان آن عمل جراحی را پیشنهاد می‌دهد. عمل جراحی فتق یک عمل جراحی متداول است و یکی از محصولاتی که در این عمل جراحی استفاده می‌شود، پرولین مش می‌باشد. در ادامه با انواع فتق و راه‌های درمان آن بیشتر آشنا خواهیم شد.

فتق چیست؟ کجا تشکیل میشود؟

فتق (هرنی) به معنای بیرون زدگی یک عضو از دیواره عضلانی اندام‌ها به دلیل ضعف یا پارگی آنهاست. در این ضایعه، توده‌ای پدیدار می‌شود که میتوان آن را لمس یا مشاهده کرد. فتق‌ها گاهی کوچک و گاهی بزرگ هستند. همچنین می‌توانند یک برجستگی بدون درد و ناراحتی یا دردناک و آزاردهنده باشند؛ به خصوص در هنگام انجام فعالیت‌های بدنی. فتق بیشتر در نواحی مانند شکم، کشاله ران، قسمت بالای ران و ناف یا در محل برش جراحی تشکیل می‌شود.

چگونه بفهمیم باد فتق داریم؟

فتق‌ها اغلب بدون علامت هستند؛ اما شایع‌ترین علائم عبارتند از:

• دیده شدن برآمدگی در حالت ایستاده، هنگام سرفه کردن و کشیده شدن عضلات
• احساس سوزش یا درد در محل برآمدگی
• درد یا ناراحتی (معمولاً در قسمت پایین شکم) به خصوص هنگام خم شدن به سمت جلو یا سرفه کردن و یا هنگام بلند کردن اجسام سنگین
• احساس فشار، ضعف یا سنگینی در شکم
• در برخی موارد، زمانی که روده بیرون زده باشد، درد و تورم از اطراف بیضه‌ها به سمت داخل کیسه بیضه‌ها کشیده می‌شود.

انواع فتق

انواع فتق‌ها بر اساس ناحیه آسیب دیده طبقه بندی شده‌اند. شایع ترین انواع آن عبارتند از:

• اینگوینال (کشاله ران) که به آن فتق بیضه هم گفته می‌شود.
• رانی یا فمورال (ناحیه فوقانی ران/کشاله ران خارجی)
• اپی گاستریک (بالای ناف و زیر دنده)
• برشی (پس از جراحی شکمی در محل برش)
• نافی (نزدیک ناف)
• هیاتال (قسمت فوقانی معده)

فتق بیضه چیست؟

فتق بیضه یا کشاله ران زمانی اتفاق می افتد که بخشی از روده کوچک به کشاله ران یا کیسه بیضه فرد فشار آورد و باعث ایجاد یک برآمدگی قابل مشاهده در بالای قسمت داخلی ران یا کیسه بیضه شود. این نوع از فتق در هر دوره‌ای از زندگی ممکن است رخ دهد و در مردان هم شایع‌تر است.

فتق کشاله ران ممکن است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم ایجاد شود. فتق غیرمستقیم کشاله ران، شایع‌ترین نوع این عارضه است. این عارضه در تولدهای زودرس قبل از این که کانال مغبنی به‌طور کامل شکل بگیرد، ایجاد می‌شود و فتق مستقیم کشاله ران غالباً در بزرگسالان اتفاق می‌افتد. باور عمومی بر این است که ضعف عضلات در بزرگسالی باعث ایجاد نوع مستقیم آن می‌شود.

تشخیص فتق

معمولاً معاینات فیزیکی برای تشخیص باد فتق کافی است. به این صورت که پزشک بیرون‌زدگی ناحیه مدنظر را بررسی می‌کند. از آنجا که ایستادن و سرفه کردن باعث برجسته‌تر شدن آن می‌شود از شما خواسته می‌شود تا بایستید یا سرفه کنید. اگر پزشک نتوانست به راحتی فتق را تشخیص دهد، از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی کمک می‌گیرد.

دلایل ایجاد باد فتق

بروز برخی از انواع فتق علت مشخصی ندارد. برخی از آنها هم ممکن است به دلایل زیر ایجاد شوند:

• اعمال فشار زیاد بر شکم
• ضعف عضلات دیواره شکم
• ورزش‌ها و فعالیت‌های شدید
• عطسه یا سرفه مزمن
• یبوست یا فشار در هنگام دفع ادرار و مدفوع
• تجمع غیر طبیعی مایع در شکم (آسیت)
• اضافه وزن یا چاقی
• سیگار کشیدن زیاد

چه عواملی احتمال مبتلا شدن به این بیماری را بالا می‌برد؟

• جنسیت: مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا قرار دارند.
• مسن بودن: با افزایش سن عضلات ضعیف می‌شوند.
• رنگ پوست: افراد با رنگ پوست سفید بیشتر از سایرین در معرض هستند.
• سرفه مزمن: مانند آنچه که به دلیل استعمال دخانیات ایجاد می‌شود.
• یبوست مزمن: یبوست باعث اعمال فشار در هنگام دفع مدفوع می‌شود.
• بارداری: باردار شدن می‌تواند عضلات شکم را ضعیف کرده و باعث افزایش فشار در داخل شکم شود.
• تولد زودرس و وزن کم در هنگام تولد
• اضافه وزن

اگر فتق عمل نشود چه میشود؟

• اعمال فشار به بافت‌های اطراف: بیشتر فتق‌های کشاله ران اگر با جراحی اصلاح نشوند به مرور زمان بزرگ می‌شوند. در مردان، فتق بزرگ‌شده می‌تواند به داخل کیسه بیضه کشیده شده و باعث درد و تورم بیضه‌ها شود.
• مسدود شدن روده: اگر روده بیرون زده به عقب رانده نشود و درمان نشود، محتویات فتق ممکن است در دیواره شکم محبوس شود. سپس جریان خون به بافت اطراف را قطع کند و موجب درد شدید، حالت تهوع، استفراغ، ناتوانی در دفع مدفوع و در نهایت التهاب شدید روده و سپسیس شود.

روش های درمان فتق

صرف نظر از نوع فتق، جراحی گزینه اصلی درمان محسوب می‌شود. در صورتی که زائده کوچک باشد و باعث آزار نشود، پزشک آگاهانه صبر می‌کند تا با روش‌های کم تهاجمی درمان انجام شود. اما اگر بزرگ‌ یا دردناک شده باشد، معمولاً به عمل جراحی نیاز دارد تا ناراحتی برطرف شده و از عوارض بعدی آن پیشگیری شود. دو نوع عمل جراحی برای درمان آن وجود دارد؛ جراحی باز و جراحی لاپاراسکوپی. همچنین برای ترمیم فتق عمدتاً از مش‌های جراحی از جنس پلی‌پروپیلن استفاده می‌شود که به آن پرولین مش گفته می‌شود. این مش‌ها در ناحیه مورد نظر قرار داده می‌شوند تا حمایت اضافی را فراهم کنند و از تشکیل مجدد فتق جلوگیری کنند.

عمل جراحی باز برای ترمیم فتق

در این عمل که تحت بیهوشی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود، جراح شکافی در محل قرارگیری فتق ایجاد می‌کند و بافت برجسته و بیرون زده را به داخل شکم فشار می‌دهد. سپس جراح ناحیه ضعیف شده را می‌دوزد و غالباً آن را با مش جراحی (پرولین مش) تقویت می‌کند. سپس حفره ایجاد شده با بخیه، گیره یا چسب جراحی بسته می‌شود. پس از انجام عمل جراحی، فرد بیمار باید هر چه سریع‌تر شروع به حرکت کند؛ اما ممکن است چند هفته طول بکشد تا بتواند امور روزمره خود را انجام دهد.

جراحی به روش لاپاراسکوپی

در این عمل کم تهاجمی که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، جراح عمل را از طریق ایجاد چند شکاف روی شکم انجام می‌دهد. برای بهتر دیده شدن ارگان‌های درون شکم، گاز دی اکسید کربن (CO_۲) داخل شکم تزریق می‌شود تا کاملا فضای شکم را باز کند. سپس یک لوله که مجهز به یک دوربین کوچک (لاپاروسکوپ) است، از طریق یکی از شکاف‌ها وارد شکم می‌شود. با هدایت دوربین، جراح ابزار کوچکی را از طریق شکاف‌ها وارد شکم می‌کند تا فتق را با استفاده از مش جراحی اصلاح کند. افرادی که از روش لاپاراسکوپی برای ترمیم باد فتق استفاده می‌کنند، نسبت به افرادی که با روش جراحی باز عمل می‌شوند، ناراحتی و اسکار کمتری پس از عمل خواهند داشت و سریع‌تر می‌توانند به فعالیت‌های روزمره خود بپردازند.