بی اختیاری ادراری در زنان (علل و درمان)

بی اختیاری ادرار در زنان یک مسأله پرچالش و حساس است که ممکن است بر کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارد و باعث ایجاد احساس شرم‌ و ناراحتی شود. این مسئله به شکل‌ها و شدت‌های مختلفی ظاهر شده و از روش‌های متنوعی برای بهبود وضعیت و درمان این بیماران استفاده می‌شود. در این مقاله به بررسی علل بی اختیاری ادرار در زنان و راهکارهای مختلف درمان آن از جمله استفاده از مش بی اختیاری زنان می‌پردازیم.

بی اختیاری ادرار چیست؟

منظور از بی اختیاری ادرار از دست دادن کنترل مثانه است. وظیفه مثانه نگه داشتن ادرار تا زمانی است که شما آماده رهاسازی آن باشید. اکثر مردم ۶ تا ۸ بار در عرض ۲۴ ساعت از سرویس بهداشتی استفاده می‌کنند. با داشتن مثانه سالم، رفتن به سرویس بهداشتی را می‌توان تا زمان مناسب به تعویق انداخت.

اما بی اختیاری ادرار یک مشکل در کنترل مثانه است که منجر به نشت ادرار به صورت ناخواسته می‌شود. خوشبختانه راه‌های زیادی برای مدیریت و درمان این مشکل وجود دارد. بنابراین اگر شما یا یکی از نزدیکانتان با این مشکل مواجه شدید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

دلایل بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار معمولاً به دلیل اختلال در عملکرد عضلات و اعصابی است که به مثانه کمک می‌کنند تا ادرار را نگه دارد یا دفع کند. برخی از شرایط مخصوص زنان مانند بارداری، زایمان و یائسگی می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در این عضلات و اعصاب شود.

در مردان نیز بی‌اختیاری ادرار اغلب نتیجه بزرگ شدن پروستات یا آسیب به مکانیسم‌های کنترل ادرار در طی جراحی یا رادیوتراپی سرطان پروستات است.

سایر علل بی اختیاری ادرار عبارتند از:

• اضافه وزن: اضافه وزن به مثانه فشار وارد می‌کند و می‌تواند به مرور زمان عضلات را ضعیف کند. در این شرایط، مثانه نمی‌تواند ادرار زیادی را در خود نگه دارد.
• یبوست: مشکلات مربوط به کنترل مثانه می‌تواند برای افراد مبتلا به یبوست طولانی مدت (مزمن) رخ دهد. یبوست می‌تواند بر مثانه و عضلات کف لگن فشار وارد کند که این امر عضلات را ضعیف می‌کند و می‌تواند باعث بی اختیاری ادرار شود.
• بالا رفتن سن: مانند همه عضلات، عضلات مثانه و مجرای ادرار نیز با افزایش سن قدرت خود را از دست می‌دهند. این بدان معناست که ممکن است با افزایش سن نتوانید ادرار خود را نگه دارید.
• آسیب عصبی: اعصاب آسیب دیده ممکن است سیگنال‌هایی را در زمان نامناسب به مثانه ارسال کنند یا اصلاً نتوانند در زمان مدنظر پیام عصبی را منتقل کنند. زایمان و مشکلاتی مانند دیابت و مولتیپل اسکلروزیس (MS) می‌تواند باعث آسیب عصبی به مثانه، مجرای ادرار یا عضلات کف لگن و در نتیجه بی اختیاری ادرار شود.
• عمل جراحی: هر گونه جراحی مانند هیسترکتومی که اندام‌های تناسلی را درگیر می‌کند، می‌تواند به عضلات حمایت کننده کف لگن آسیب برساند و باعث بی اختیاری ادرار شود.
• عوامل محیطی: شرایط زندگی نظیر فشارهای روحی، تغذیه نامناسب و عدم فعالیت بدنی می‌تواند احتمال بروز بی اختیاری ادرار را بالا ببرد.

چرا بی اختیاری ادرار در زنان شایع تر است؟

• آناتومی زنان: آناتومی داخلی بدن زنان با مردان مختلف است. ساختار ارگان‌های تناسلی و سیستم ادراری خاص زنان مانند کوتاه بودن لوله ادراری و نزدیک بودن ارگان‌های تناسلی به مثانه، زنان را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد.
• ضعیف شدن عضلات مسئول کنترل ادرار: زنان به دلیل تجربه شرایطی مانند بارداری، زایمان و تغییرات هورمونی در دوران مختلف بیشتر در معرض ضعیف شدن عضلات کنترل ادرار هستند.
• تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی مرتبط با دوران قاعدگی، بارداری و بالا رفتن سن می‌توانند بر سیستم ادراری تأثیر بگذارند و به بی اختیاری ادرار منجر شوند.

شایان ذکر است که ترکیبی از این عوامل سبب بروز بی اختیاری ادرار در زنان می‌شود و هر فرد ممکن است به دلایل متفاوتی به این مشکل دچار شود.

بارداری چگونه باعث بی اختیاری ادرار می‌شود؟

از هر ۱۰ زن، ۴ نفر در دوران بارداری دچار بی اختیاری ادرار می‌شوند. در دوران بارداری با رشد جنین، مثانه، مجرای ادرار و عضلات کف لگن تحت فشار قرار می‌گیرند. با گذشت زمان، این فشار ممکن است عضلات کف لگن را ضعیف کند و منجر به نشت یا مشکلات دفع ادرار شود.

البته اکثر مشکلات مربوط به کنترل مثانه در دوران بارداری، پس از زایمان و بهبودی عضلات از بین می‌روند. اگر ۶ هفته پس از زایمان همچنان مشکلات مثانه دارید، با پزشک خود صحبت کنید.

زایمان چگونه باعث بی اختیاری ادرار می‌شود؟

مشکلات حین زایمان می‌تواند عضلات کف لگن را ضعیف کرده و به اعصاب کنترل کننده مثانه آسیب برساند. البته پس از گذشت مدتی از زایمان، این عضلات بهبود پیدا می‌کنند و این مشکل از بین می‌رود. اگر ۶ هفته پس از زایمان همچنان مشکلات مثانه دارید، با پزشک، پرستار یا ماما خود صحبت کنید.

یائسگی چگونه باعث بی اختیاری ادرار می‌شود؟

برخی از زنان پس از قطع قاعدگی، مشکلات کنترل مثانه دارند. محققان بر این باورند که سطوح پایین هورمون استروژن پس از یائسگی ممکن است مجرای ادرار را ضعیف کند.

انواع بی اختیاری ادرار

• بی اختیاری استرسی: این مشکل زمانی رخ می‌دهد که که حرکت یا فعالیت فیزیکی مانند ورزش، سرفه، عطسه یا خنده به مثانه فشار وارد کند و باعث نشت ادرار شود. این اتفاق معمولاً به این دلیل رخ می‌دهد که عضلات و بافت‌هایی که کف لگن را تشکیل می‌‎دهند، ضعیف شده‌اند یا آسیب دیده‌اند. بی اختیاری استرسی، شایع ترین نوع بی اختیاری است.
• بی اختیاری فوری: زمانی که فرد به طور ناگهانی احساس نیاز شدید به ادرار کردن دارد.
• بی اختیاری سرریز: منظور از این حالت زمانی است که نمی‌توانید مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنید که این موضوع منجر به نشت ادرار می‌شود.
• بی اختیاری کامل: زمانی که مثانه شما اصلا نمی‌تواند ادراری را ذخیره کند که باعث دفع مدام ادرار می‌شود.

روش‌های درمان بی اختیاری ادرار

• دارو: بعد از یائسگی استفاده از کرم‌ها، حلقه‌ها یا چسب‌های واژینال حاوی استروژن می‌تواند به تقویت عضلات و بافت‌های مجرای ادرار کمک کند. مجرای ادرار قوی تر به کنترل مثانه کمک می‌کند.
• فیزیوتراپی: پزشک ممکن است شما را به یک فیزیوتراپیست ارجاع دهد تا تمریناتی برای تقویت عضلات کف لگن برای شما انجام شود.
• تغییر سبک زندگی: پزشک ممکن است به شما پیشنهاد دهد که تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. مثل کاهش مصرف کافئین (کافئین می‌تواند میزان ادرار تولیدی بدن شما را افزایش دهد)، تغییر مقدار نوشیدنی (نوشیدن زیاد یا کم می‌تواند بی اختیاری را بدتر کند) و حفظ وزن سالم.
• پساری واژینال: پساری یک وسیله پلاستیکی یا سیلیکونی کوچک (به شکل حلقه یا دونات) است که در واژن قرار می‌گیرد و دیواره واژن و مجرای ادرار را تقویت می‌کند تا از عضلات کف لگن حمایت کنند و به این صورت به کاهش بی اختیاری استرسی کمک می‌کند.
• جراحی: جراحی نیز ممکن است در برخی شرایط تجویز شود. روش جراحی مناسب شما به نوع بی اختیاری بستگی دارد. یکی از روش‌های جراحی برای درمان بی اختیاری استرسی شامل استفاده از مش‌های بی اختیاری زنان برای کاهش فشار روی مثانه یا تقویت عضلات کنترل کننده ادرار است. جراحی برای درمان بی اختیاری فوری نیز شامل بزرگ کردن مثانه یا کاشت وسیله‌ای است که عصب کنترل کننده عضلات دترسور را تحریک کند.

مش بی اختیاری بانوان (TOT.TVT) چیست؟

مش‌های بی اختیاری بانوان نوارهای توری U شکل باریکی هستند که مانند یک زنجیر در زیر مجرای ادرار نصب می‌شوند تا آن را تقویت کنند و از ریزش ادرار به صورت خود به خودی جلوگیری کنند.

استفاده از این مش‌ها، رایج ترین روش برای درمان بی اختیاری استرسی است. مش از مجرای ادرار و مثانه حمایت می‌کند و کنترل ادرار را برای فرد امکان پذیر می‌کند. مش بی اختیاری بانوان محصولی دائمی است و در بدن حل نمی‌شود.

جراحی قرار دادن مش داخل بدن، جراحی اسلینگ نامیده می‌شود. دو نوع جراحی اسلینگ معمولاً برای این منظور انجام می‌شود که شامل TOT و TVT هستند. در هر دو جراحی یک مش نواری شکل، درست از زیر مجرای ادرار عبور داده شده و آویزان می‌شود. هر دو جراحی بسیار شبیه به یکدیگر هستند و تفاوت معنی داری در میزان موفقیت و زمان عمل جراحی‌های TOT و TVT وجود ندارد. پزشک با توجه به تجربه خود تصمیم می‌گیرد که از کدام روش استفاده کند.

مش بی اختیاری چگونه در بدن قرار می‌گیرد؟

اسلینگ یک عمل کم تهاجمی است که نیاز به سه برش کوچک برای قرار دادن مش دارد. دو برش ۱ سانتی متری در دو طرف پایین شکم و یک برش ۳ سانتی متری در واژن تا نوار به طور مناسب در جای خود قرار گیرد.

بنابراین ابتدا با توجه به شرایط بیمار بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود. سپس یک برش کوچک روی دیواره واژن ایجاد می‌شود و نوار از طریق واژن وارد می‌شود تا زیر مجرای ادرار قرار گیرد. سوزن‌هایی که برای قرار دادن مش استفاده می‌شوند از طریق برش‌های کوچکی در دو طرف شکم وارد می‌شوند.

برای نگه داشتن نوار در جای خود نیازی به بخیه نیست.

جراحی اسلینگ چقدر طول می‌کشد؟

این جراحی حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.

چه مدت در بیمارستان خواهم بود؟

بسته به عملکرد مثانه شما پس از جراحی، ممکن است شما در همان روز جراحی مرخص شوید یا ممکن است یک شب در بیمارستان بمانید.

آیا پس از قرار دادن مش بی اختیاری نیاز به سوند دارم؟

یک کاتتر در حین جراحی وارد مثانه می‌شود، اما زمانی که بیمار به هوش می‌آید و به تنهایی قادر به ادرار کردن است خارج می‌شود. البته گاهی اوقات ممکن است بیماران پس از این جراحی نتوانند ادرار کنند، در چنین مواردی باید به پزشک اطلاع داد و در صورت لزوم یک کاتتر را موقتاً تا برطرف شدن مشکل وارد مثانه کرد.

مزایای استفاده از مش بی اختیاری زنان

• از نظر بسیاری از جراحان این روش بی خطرترین و کم عارضه ترین روشی است که بانوان می‌توانند برای درمان بی اختیاری ادرار به کار گیرند.
• جراحی های TVT و TOT درصد موفقیت بالایی در درمان بی اختیاری ادراری از نوع استرسی دارند.
• خطرات این روش بسیار کم است و زمانی که عارضه‌ای وجود داشته باشد، می‌توان آن را با یک جراحی دیگر اصلاح کرد؛ البته به ندرت به این جراحی مجدد نیاز است.

مش بی اختیاری بانوان چه خطرات یا عوارضی دارد؟

عوارض جدی در این نوع جراحی نادر است. با این حال، هیچ جراحی بدون خطر نیست و عوارض احتمالی آن عبارتند از:

• درد
• عفونت ادراری
• عفونت زخم
• درد حین رابطه جنسی
• تحریک پذیری مثانه
• خطر آسیب به واژن، مثانه، مجاری ادرار یا عروق خونی
• مشکل در دفع ادرار

بهبودی پس از قرار دادن مش بی اختیاری در بدن

بهبودی شما باید نسبتاً سریع باشد و بعد از ۱ تا ۲ هفته می‌توانید به فعالیت‌های سبک بازگردید. البته ممکن است خونریزی یا ترشحات خفیف واژینال داشته باشید.

پس از جراحی به شما داروی مسکن داده می‌شود تا در صورت نیاز مصرف کنید. اگر علائم عفونت دستگاه ادراری (سوزش هنگام دفع ادرار) یا ترشحات واژینال مداوم دارید، باید به پزشک خود مراجعه کنید.

بعد از جراحی به چه نکاتی باید توجه کرد؟

• به مدت ۴ تا ۶ هفته پس از جراحی از آمیزش جنسی یا استفاده از تامپون خودداری کنید.
• برای جلوگیری از یبوست به توصیه‌های غذایی پزشک خود توجه کنید.
• از بلند کردن وزنه‌های سنگین (بیش از ۱۵ کیلوگرم) خودداری کنید.
• مراقب وزن خود باشید.
• سیگار کشیدن را کنار بگذارید.
• از نوشیدن زیاد چای یا قهوه خودداری کنید زیرا ممکن است مثانه را تحریک کند (حداکثر ۳ فنجان در روز).

تغدیه بعد از جراحی مش بی اختیاری

شما باید مقدار زیادی مایعات بنوشید (۶ تا ۸ لیوان در روز) و یک رژیم غذایی متعادل با مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه داشته باشید تا به منظم نگه داشتن فعالیت روده شما کمک کند. خوردن مقدار زیادی غذاهای غنی از فیبر نیز به شما کمک می‌کند (مانند فرنی، سبوس، غلات، نان قهوه ای).

میزان موفقیت این جراحی چقدر است؟

طبق مطالعات، میزان موفقیت این عمل بین ۸۲ تا ۹۶ درصد است.

چه کسانی نباید از مش‌ بی اختیاری استفاده کنند؟

اگر هنوز قصد بچه دار شدن دارید یا فکر می‌کنید در آینده ممکن است بخواهید بچه دار شوید، معمولاً روش‌های جراحی برای درمان بی اختیاری برای شما مناسب نیست.

مقاله مرتبط: انواع مش جراحی برای درمان فتق