چرا جراحان از کلیپس عروقی استفاده می‌کنند و کوتر انجام نمی‌دهند؟

کنترل خونریزی یکی از حیاتی‌ترین اقداماتی است که در طول عمل جراحی (لاپاراسکوپی یا باز) می‌بایست با بهترین و ایمن‌ترین شیوه ممکن انجام شود. این اقدام با کمک به حفظ دید جراح، جلوگیری از کم خونی و نیاز فرد به انتقال خون سبب بهینه سازی نتایج عمل جراحی شده و به کاهش عوارض جانبی بعد از عمل کمک می‌کند. بنابراین کنترل خونریزی به شیوه‌ای سریع و کارآمد یکی از مهم‌ترین نکاتی است که جراح می‎بایست مدنظر قرار دهد. در این مقاله با روش‌های کنترل خونریزی در عمل جراحی مانند استفاده هموکلیپس و الکتروکوتر و مزایا و معایب آن‌ها نسبت به یکدیگر آشنا خواهید شد.

اگر خونریزی در طول عمل جراحی کنترل نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر بیمار در طول عمل جراحی خون زیادی از دست بدهد، این اتفاق می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی و زندگی بیمار به همراه داشته باشد. برخی از این عوارض عبارتند از:

• کاهش حجم خون و فشار خون: از دست دادن خون زیاد می‌تواند منجر به کاهش حجم خون در بدن شود. این اتفاق باعث کاهش فشار خون و افزایش خطر کمبود اکسیژن در اعضا و اندام‌های مختلف می‌شود.
• افزایش خطر عفونت: خونریزی زیاد می‌تواند باعث افزایش خطر عفونت در محل عمل جراحی شود. با کاهش حجم خون، سیستم ایمنی بدن ضعیف‌تر شده و توانایی بدن برای مقابله با عفونت‌ کاهش می‌یابد.
• تأخیر در بهبودی: خونریزی زیاد ممکن است باعث نقص در عملکرد بخش‌های مختلف بدن شود و بهبودی بیمار پس از جراحی را به تأخیر بیندازد. این مسئله می‌تواند منجر به افزایش زمان بستری شدن بیمار در بیمارستان و کاهش کیفیت زندگی او پس از جراحی شود.
• نیاز به انتقال خون: در صورتی که بیمار در طول جراحی خون زیادی از دست داده باشد، ممکن است نیاز به انتقال خون داشته باشد. این موضوع به خودی خود دارای ریسک‌هایی از جمله انتقال بیماری‌های عفونی و سایر خطرات مرتبط با انتقال خون می‌باشد.
• سایر خطرات مربوط به خونریزی کنترل نشده: خونریزی کنترل نشده می‌تواند منجر به شوک و حتی فوت بیمار شود، به‌ویژه اگر به‌طور فوری مداخلات مناسبی انجام نشود. به طور کلی، کنترل خونریزی در طول جراحی یک امر حیاتی است و عدم مدیریت صحیح آن می‌تواند عواقب جدی برای بیمار داشته باشد.

روش‌های کنترل خونریزی در عمل جراحی

۱-اعمال فشار مستقیم

اعمال فشار مستقیم با استفاده از ابزار مناسب برای کنترل خونریزی در یک نقطه اغلب اولین روش مورد استفاده برای دستیابی به هموستاز در جراحی است. این کار به طور موقت خونریزی را متوقف می‌کند و به جراح زمان می‌دهد تا ناحیه موردنظر را به اندازه کافی بررسی کند. پاسخ‌های فیزیولوژیک موضعی به فشار مستقیم، روند هموستاز اولیه و ثانویه را آغاز می‌کند که منجر به تجمع پلاکت‌ها و تشکیل فیبرین می‌شود. بسته به اندازه رگ‌های خونی درگیر و وضعیت انعقاد بیمار، این روش ممکن است تمام چیزی باشد که برای توقف خونریزی لازم است.

۲-استفاده از کلیپس عروقی (هموکلیپس)

کلیپس عروقی یا هموکلیپس، یک ابزار جراحی است که برای بستن و انسداد عروق در حال خونریزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزار می‌تواند فلزی یا پلیمری باشد. هموکلیپس‌های فلزی به صورت یک گیره کوچک صاف و جلو باز و هموکلیپس‌های پلیمری به صورت منحنی ‌شکل و قفل شونده طراحی می‌شوند. پس از شناسایی محل خونریزی، کلیپس به دقت بر روی عروق قرار داده می‌شود و عروق مسدود می‌شوند.

هموکلیپس‌های فلزی بسته به کمپانی تولید کننده در سایز های متنوعی تولید می‌گردند اما پلیمری‌ها به طور معمول در ۴ سایز و رنگ زیر تولید می‌شوند:

• سایز S به رنگ آبی
• سایز ML به رنگ سبز
• سایز L به رنگ بنفش
• سایز XL به رنگ طلایی

انتخاب نوع کلیپس و اپلایر آن به نظر جراح بستگی دارد و باید متناسب با اندازه عروق باشد.

بنابراین کلیپس‌های عروقی یکی از ابزارهای اساسی در جراحی‌ها به ویژه لاپاراسکوپی هستند (به دلیل فضای کم و سخت بودن دسترسی به موضع جراحی یا عدم امکان استفاده از سایر روش‌ها) که برای کنترل خونریزی طی عمل جراحی استفاده می‌شوند. با این حال، مانند هر ابزار جراحی دیگری، استفاده صحیح از آن‌ها و داشتن مهارت‌ لازم برای قرار دادن آن بسیار حیاتی است تا عوارض ناخواسته کاهش یابد و دستیابی به نتایج مطلوب درمانی ممکن شود.

۳–الکتروکوتر

الکتروکوتر یکی از ابزارهای اساسی در اتاق عمل است که در آن از جریان الکتریکی برای اعمال گرما به بافت استفاده می‌شود. تیم جراحی برای کنترل خونریزی از عروق خونی کوچک، برش بافت و سوزاندن بافت غیر طبیعی و زائده‌های کوچک پوست از این روش استفاده می‌کنند.

یکی از ویژگی‌های مهم دستگاه الکتروکوتر این است که علاوه بر برش بافت‌ها، قابلیت کواگولاسیون (مهار خونریزی) را نیز دارد که این امر موجب می‌شود فرآیند جراحی با دقت بیشتری صورت گیرد و خونریزی طی عمل مهار شود.

الکتروکوتر به دو شیوه قابل انجام است: تک قطبی (مونوپولار) و دو قطبی (بای پولار). تفاوت بین الکتروکوتر تک قطبی و دو قطبی در نحوه عبور جریان الکتریکی و تکمیل مدار است. انتخاب اینکه از کدام یک استفاده شود به ترجیح جراح بستگی دارد. الکتروکوتر تک قطبی کاربرد بیشتری داشته و اغلب در جراحی‌ها استفاده می‌شود. در این روش، جریان از طریق الکترود فعال (قلم کوتری) مستقیماً به بافت آسیب دیده می‌رسد و درمان مدنظر روی بافت انجام می‌شود. سپس از بدن بیمار عبور می‌کند و دوباره از طریق الکترود برگشتی (پلیت کوتری) به دستگاه الکتروکوتر باز می‌گردد.

اما در الکتروکوتر دوقطبی، جریان الکتریکی در ژنراتور ایجاد می‌شود و توسط پنست بای پولار در محل درمان از طریق یک سر پنست متمرکز می‌شود. سپس جریان در همان نقطه از طریق همان پنست و توسط سر دیگر آن به دستگاه بازمی‌گردد و نیازی به الکترود برگشتی نیست.

برای آشنایی بیشتر با دستگاه الکتروکوتر و نحوه استفاده از آن مقاله دستگاه الکتروکوتر چیست و چه کاربردی دارد؟ را مطالعه بفرمایید.

۴-تامپون‌ها

تامپون‌ها یکی از ابزارهای مهم برای کنترل خونریزی در اتاق عمل هستند و در مواقعی که استفاده از کلیپس‌ها یا سایر روش‌های مهار خونریزی مؤثر نباشد، به کار می‌روند. این ابزارها اغلب از موادی که جذب خون زیادی داشته باشند ساخته شده و به صورت پارچه یا فوم برای قرار دادن در داخل یا بر روی محل خونریزی استفاده می‌شوند.

تامپون‌ها با ایجاد فشار مستقیم بر روی منطقه خونریزی، می‌توانند جریان خون را متوقف کرده و با تشکیل لخته خون در انتهای رگ‌های صدمه دیده مهار خونریزی را فراهم کنند. از طرفی در مواردی که دسترسی به محل خونریزی دشوار است (مانند جراحی داخلی) استفاده از تامپون‌ها به عنوان یک ابزار کمکی برای کنترل خونریزی مؤثر است. به عنوان مثال تامپون‌های نواری (مش واژینال و مش بینی) و تامپون دمدار از محصولات مورد استفاده در اتاق عمل برای کنترل خونریزی می‌باشند.

چرا این روزها جراحان بیشتر از هموکلیپس‌ها استفاده می‌کنند و کمتر کوتر انجام می‌دهند؟

استفاده از دستگاه الکتروکوتر با وجود فواید زیادی مثل سرعت و دقت زیاد، معایبی نیز به همراه دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• عدم کارایی در رگ‌های بزرگ: مهمترین عامل جایگزینی هموکلیپس‌ها، عدم امکان کنترل خونریزی برای رگ‌های بزرگ است. الکتروکوتر تنها قادر به سوزاندن و کنترل خونریزی رگ‌های کوچک و مویرگ‌ها می‌باشد.
• عفونت: کوتریزاسیون الکتریکی باعث آسیب بافتی می‌شود. در چنین شرایطی رشد باکتری‌ها آسان تر شده و به این ترتیب خطر بروز عفونت پس از عمل جراحی بالا می‌رود.
• خطر خونریزی اضافی: در صورت استفاده نادرست از الکتروکوتر ممکن است بافت‌های سالم نیز آسیب ببینند و خونریزی اضافی ایجاد شود.
• عوارض قلبی: این روش می‌تواند فعالیت الکتریکی در قلب شما را مختل کند و منجر به عوارضی در افراد دارای پیس میکر یا دفیبریلاتور قابل کاشت (ICD) شود.
• سوختگی: اگر پروب بیش از حد داغ باشد یا شدت آن برای عمل بسیار زیاد باشد، می‌تواند باعث سوختگی شود و حتی آسیب بافتی دائمی ایجاد کند.
• نکروز بافتی: گرما می‌تواند باعث نکروز بافتی شود و به بافت‌های مجاور گسترش یابد و بهبود زخم را به تاخیر اندازد.
• باقی ماندن جای زخم: در بیشتر موارد، الکتروکوتر یک اسکار بر جای می‌گذارد.
• سایر عوارض جانبی احتمالی شامل درد یا ناراحتی خفیف، قرمزی، تورم، آسیب عصبی و خونریزی خفیف یا شدید است.

به همین دلیل استفاده از تکنیک‌هایی مانند هموکلیپس در جراحی‌ها به‌طور گسترده‌ای افزایش یافته است و در بسیاری از موارد جایگزین روش کوتری شده است. این تغییر در روش‌های جراحی می‌تواند اثرات قابل‌توجهی بر تجربه بیماران و نتایج جراحی داشته باشد.

مزایای استفاده از هموکلیپس برای کنترل خونریزی در عمل جراحی

1. کارایی: استفاده از هموکلیپس‌ به دلیل سادگی، وسعت عملکرد، هزینه کم، تکرارپذیری و سرعت عمل در مقایسه با الکتروکوتر جذابیت بیشتری دارد. هموکلیپس‌ها به صورت سریع و مؤثر خونریزی را کنترل می‌کنند و زمان جراحی را کاهش می‌دهند.
2. کاهش عوارض: استفاده از هموکلیپس‌ها می‌تواند به کاهش عوارض مرتبط با جراحی مانند عفونت، خونریزی پس از جراحی و آسیب به موضع موردنظر کمک کند. این تکنیک همچنین احتمال ایجاد لخته خونی پس از جراحی را کاهش می‌دهد که یکی از عوارض شایع در بعضی از جراحی‌ها است.
3. بدون سوختگی: کلیپس‌های عروقی بدون نیاز به گرما و انرژی و فقط با استفاده از نیروی مکانیکی جایگذاری می‌شوند؛ بنابراین احتمال نشت گرما به سایر نقاط حیاتی بدن و سوختگی ناخواسته که نگرانی رایج بسیاری از جراحان در استفاده از الکتروکوتر است، وجود ندارد.
4. دسترسی آسان: در مواردی که نیاز به بستن تعداد زیادی از عروق داریم و در شرایطی که دسترسی به موضع خونریزی دشوار است، استفاده از الکتروکوتر یا بخیه زدن ممکن است زمان‌بر و سخت باشد و با دقت کمی انجام ‌شود. حتی خطر سوختگی با الکتروکوتر در این موارد بسیار بالاست. به همین دلیل، استفاده از کلیپس‌های عروقی باعث صرفه‌جویی در زمان، دسترسی آسان و تسهیل فرایند قطع خونریزی می‌شود.
5. عدم تداخل: یکی از مزایای دیگر کلیپس‌های عروقی پلیمری، عدم تداخل با سیستم‌های تصویربرداری شامل تصویربرداری با اشعه ایکس، سی‌تی اسکن و MRI است.

بنابراین استفاده گسترده از هموکلیپس‌ها به دلایل کارایی و کاهش عوارض یکی از نکات مهم در جراحی‌های امروزی است.

مقاله مرتبط: کنترل خونریزی در اتاق عمل چه اهمیتی دارد و چگونه انجام می‌شود؟