بی اختیاری ادرار یکی از مشکلات رایج پزشکی است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد بگذارد. این مشکل به صورت ناتوانی در کنترل دفع ادرار بروز می‌کند و ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. با وجود اینکه بی اختیاری ادرار می‌تواند برای بسیاری از افراد خجالت‌آور باشد، اما این مشکل قابل درمان است و گزینه‌های متنوعی از تغییرات سبک زندگی گرفته تا درمان‌های دارویی و جراحی برای مدیریت آن وجود دارد. این مقاله به بررسی علل، انواع و روش‌های درمان بی اختیاری ادرار پرداخته و اهمیت دریافت کمک تخصصی در مدیریت آن را برجسته می‌کند.

بی اختیاری ادرار چیست؟

منظور از بی‌ اختیاری ادرار از دست دادن کنترل مثانه است. وظیفه اصلی مثانه این است که ادرار را تا زمانی که فرد برای رهاسازی آن آماده باشد، نگه دارد. در شرایط معمولی، اکثر افراد حدود ۶ تا ۸ بار در طول ۲۴ ساعت به سرویس بهداشتی مراجعه می‌کنند.

با داشتن مثانه سالم، فرد می‌تواند ادرار خود را تا زمان مناسب به تعویق بیندازد. اما بی‌ اختیاری ادرار یک اختلال در کنترل مثانه است که منجر به نشت ناخواسته ادرار می‌شود. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی بروز کند و یکی از شایع‌ترین مشکلات بهداشتی در بانوان است.

خوشبختانه راه‌های زیادی برای مدیریت و درمان این مشکل وجود دارد. بنابراین اگر شما یا یکی از نزدیکانتان با این مشکل مواجه شدید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

انواع بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادراری انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱-بی اختیاری استرسی

بی اختیاری استرسی نوعی از بی اختیاری است که هنگام افزایش فشار داخل شکمی، فرد کنترل ادرار خود را از دست می‌دهد. این افزایش فشار معمولاً در اثر فعالیت‌هایی مانند سرفه، عطسه، خندیدن، بلند کردن اجسام سنگین یا ورزش رخ می‌دهد.

این نوع از بی اختیاری به دلیل ضعیف شدن عضلات و بافت‌های کف لگن اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال، بارداری و زایمان می‌توانند عضلات کف لگن زنان را کشیده و ضعیف کنند که این امر می‌تواند به بی‌اختیاری استرسی منجر شود.

علاوه بر این، اضافه وزن یا چاقی فشار اضافی به عضلات کف لگن وارد کرده و سبب تضعیف آن‌ها می‌شود. از طرفی شرایط عصبی مانند دیابت یا سکته مغزی نیز می‌تواند بر اعصاب کنترل‌ کننده مثانه تأثیر بگذارند و باعث بروز این مشکل شوند.

همچنین ضربه به عضله اسفنکتر مجرای ادرار، مصرف برخی داروها که ممکن است تأثیر منفی بر عضلات کف لگن داشته باشند و جراحی پروستات در مردان از دیگر عواملی هستند که می‌توانند موجب بی‌اختیاری استرسی گردند.

۲-بی اختیاری فوری

این نوع بی اختیاری ادرار را مثانه بیش فعال نیز می‌نامند. در این حالت، فرد احساس نیاز فوری به دستشویی رفتن دارد و ممکن است نتواند به‌ موقع به سرویس بهداشتی برسد. علل مختلفی می‌توانند به بروز مثانه بیش‌ فعال منجر شوند:

• آسیب به اعصاب مثانه
• آسیب به سایر بخش‌های سیستم عصبی
• آسیب به عضلات
• افزایش سن
• شرایطی مانند مولتیپل اسکلروزیس، بیماری پارکینسون، دیابت و سکته مغزی
• مصرف برخی داروها
• مشکلات مثانه مانند عفونت و سنگ مثانه

۳-بی اختیاری سرریز

بی‌ اختیاری سرریز زمانی رخ می‌دهد که فرد قادر به تخلیه کامل مثانه خود نباشد. در این حالت، مثانه پر می‌شود و به طور غیرارادی ادرار شروع به چکه کردن می‌کند. این نوع بی‌اختیاری معمولاً به دلیل عدم تخلیه کامل مثانه و انباشته شدن ادرار در آن ایجاد می‌شود.

علل این وضعیت می‌تواند شامل انسداد مجاری ادراری، آسیب به عضلات مثانه یا مشکلات عصبی باشد که مانع از عملکرد صحیح مثانه در تخلیه کامل ادرار می‌شوند.

۴-بی اختیاری کامل

بی اختیاری کامل زمانی رخ می‌دهد که مثانه قادر به ذخیره کردن ادرار نباشد و فرد به طور مداوم دچار دفع ادرار غیرارادی می‌شود. در این حالت، کنترل ادرار به‌ طور کامل از دست می‌رود و ممکن است فرد نتواند زمان یا مکان دفع ادرار را پیش‌ بینی یا کنترل کند.

۵-بی اختیاری عملکردی

بی‌ اختیاری عملکردی زمانی رخ می‌دهد که فرد به دلیل مشکلات روحی یا جسمی نتواند به موقع به دستشویی برود. این مشکل معمولاً ناشی از اختلالاتی مانند زوال عقل، آرتریت یا سایر بیماری‌هایی است که حرکت یا توانایی تصمیم‌گیری را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در این نوع بی‌اختیاری، مثانه به‌ طور صحیح عمل می‌کند، اما فرد به دلیل مشکلات فیزیکی یا شناختی نمی‌تواند به موقع به سرویس بهداشتی برسد.

۶-بی اختیاری ادرار مختلط

بی‌ اختیاری ادرار مختلط زمانی رخ می‌دهد که فرد دچار هر دو نوع بی‌ اختیاری استرسی و بی‌ اختیاری فوری (مثانه بیش فعال) باشد. بسیاری از زنان ممکن است همزمان با احساس نیاز فوری به دستشویی رفتن (بی‌ اختیاری فوری) و نشت ادرار در هنگام فعالیت‌های فیزیکی مانند سرفه، عطسه یا خندیدن (بی‌ اختیاری استرسی) رو به‌ رو شوند. این افراد به بی‌اختیاری ادرار مختلط مبتلا هستند و نیاز به درمان‌هایی دارند که هر دو نوع بی‌ اختیاری را هدف قرار دهد.

علت بی اختیاری ادرار

برخی از علل رایج بی اختیاری ادرار عبارتند از:

• عضلات ضعیف مثانه
• آسیب عصبی
• شرایطی که جریان ادرار را مسدود می‌کنند (مانند تومورها یا بزرگ شدن پروستات)
• یبوست
• داروهای خاص
• زایمان مکرر
• استرس مداوم
• بیماری‌هایی همچون دیابت، سکته مغزی، عفونت‌های مزمن، آرترواسکلروز و غیره

افرادی که با مشکل بی‌ اختیاری ادرار مواجه هستند، باید درمان این وضعیت را در اولویت قرار دهند. عدم درمان می‌تواند مشکلات جدی‌تری را به دنبال داشته باشد. برای مثال، اگر مثانه نتواند به‌ طور کامل تخلیه شود، این امر می‌تواند منجر به عفونت‌های ادراری و سایر مشکلات بهداشتی شود.

درمان انواع مختلف بی اختیاری ادرار

درمان بی‌ اختیاری ادرار به عوامل مختلفی مانند نوع و شدت مشکل بستگی دارد. پزشک شما می‌تواند بر اساس شرایط خاص شما، برنامه درمانی مناسب را پیشنهاد دهد.

برای درمان بی‌ اختیاری استرسی در زنان، گزینه‌های مختلفی وجود دارد که شامل درمان‌های رفتاری، تزریق واژن، تحریک الکتریکی و جراحی است. هدف از این درمان‌ها، تقویت عضلات کف لگن است تا از مثانه، مجرای ادرار و سایر اندام‌های ناحیه لگن حمایت شود و عملکرد آن‌ها بهبود یابد.

یکی از روش‌های جراحی برای کنترل بی‌ اختیاری ادرار در زنان، قرار دادن مش جراحی در ناحیه لگن است. این مش به تقویت بافت همبند و عضلات کمک می‌کند و به این ترتیب مانع از نشت ناخواسته ادرار می‌شود. بهبودی معمولاً بلافاصله پس از عمل مشاهده می‌شود و پس از ۱ تا ۲ هفته، بیمار می‌تواند به فعالیت‌های سبک بازگردد.

پس از جراحی، پزشک داروهای مسکن و آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت و تسکین درد تجویز خواهد کرد. با این حال، ممکن است پس از عمل خونریزی یا ترشحات خفیف واژینال مشاهده شود. در صورتی که علائمی مانند سوزش هنگام دفع ادرار یا ترشحات واژینال مداوم پس از عمل مشاهده شود، باید به پزشک مراجعه کرد تا از بروز عوارض جلوگیری شود.

رایج‌ترین روش جراحی بی اختیاری ادرار

رایج‌ترین روش برای تقویت مجرای ادرار، عمل جراحی اسلینگ است. در این روش، از یک ماده مصنوعی یا نوار بافته‌ شده که به‌ طور خاص با بافت بدن سازگار است برای تقویت عضلات استفاده می‌شود. اسلینگ به‌ طور مؤثر از افتادگی و نشت ادرار جلوگیری می‌کند و عملکرد مثانه را بهبود می‌بخشد.

مش مصنوعی که در این روش به کار می‌رود، ممکن است در طول زمان کمی ضعیف شود، اما این اتفاق بسیار نادر است. به‌ طور کلی، اسلینگ یکی از روش‌های ایمن و کارآمد برای درمان بی‌ اختیاری ادرار به شمار می‌آید و معمولاً نتایج مثبت و ماندگاری دارد.

زمان بهبودی

زمان بهبودی پس از جراحی‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی، جراح ممکن است به بیماران توصیه کند که برای ۲ تا ۶ هفته از انجام فعالیت‌های فیزیکی شدید و عواملی که ممکن است به روند بهبودی آسیب برسانند، خودداری کنند. این مدت زمان به بدن فرصت می‌دهد تا به‌ طور کامل بهبود یابد و به حالت طبیعی خود بازگردد.

همچنین، جراح دستورالعمل‌هایی به بیمار می‌دهد تا مشخص کند چه زمانی می‌توانند فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرند و کی می‌توانند ورزش یا فعالیت‌های جنسی را آغاز کنند. رعایت این دستورالعمل‌ها برای موفقیت جراحی درمان بی اختیاری ادرار و جلوگیری از مشکلات احتمالی در آینده ضروری است.

عوارض احتمالی جراحی

این جراحی نیز مانند هر جراحی دیگری ممکن است با خطراتی همراه باشد. برخی از این عوارض عبارتند از:

• مشکل موقتی در ادرار کردن
• احتباس ادرار
• توسعه مثانه بیش فعال
• عفونت دستگاه ادراری
• عفونت زخم
• رابطه جنسی سخت یا دردناک
• درد کشاله ران