جراحی با لیزر چگونه انجام میشود؟
لیزر در دهههای اخیر به عنوان یکی از ابزارهای پیشرفته و کارآمد در عملهای جراحی مطرح شده است. این فناوری با دقت بالا، کمترین آسیب به بافتهای سالم و دوره بهبودی کوتاهتر نسبت به روشهای سنتی توانسته جایگاه ویژهای در عرصه پزشکی به دست آورد. کاربرد لیزر در جراحیهای مختلف از جمله چشم، پوست، دندان و سایر بخشهای بدن نشاندهنده پتانسیل این ابزار در بهبود کیفیت و کارایی درمان است. این مقاله به بررسی نقش و کاربرد لیزر در عملهای جراحی پرداخته و مزایا و چالشهای مرتبط با آن را شرح میدهد.
منظور از جراحی با لیزر چیست؟
جراحی با لیزر نوعی عمل جراحی است که در آن به جای ابزارهای سنتی از پرتوهای نور مخصوص برای انجام اقدامات مختلف استفاده میکنند.
شدت نور لیزر به اندازهای است که میتوان از آن برای تراشیدن الماس یا برش فولاد استفاده کرد. در پزشکی نیز لیزر به جراحان این امکان را میدهد که با تمرکز روی ناحیهای کوچک با دقت بسیار بالا و آسیب کم به بافتهای اطراف عمل جراحی را انجام دهند. در صورت انجام عمل جراحی با لیزر ممکن است درد، تورم و جای زخم کمتری نسبت به جراحی سنتی تجربه کنید.
لیزر چیست و چگونه ایجاد میشود؟
لیزر نوعی نور است که با سایر منابع نوری تفاوتهای اساسی دارد. نور لیزر بر خلاف نور معمولی که ترکیبی از رنگهای مختلف است، دارای رنگ یکسان است. این ویژگی به لیزر اجازه میدهد تا به طور دقیق متمرکز شود و توان بالایی داشته باشد. از طرفی نور لیزر به صورت یک پرتو باریک و مستقیم ساطع میشود و برخلاف نور معمولی که در همه جهات پخش میشود، میتوان آن را با دقت کنترل و هدایت کرد.
عملکرد لیزر بر پایه دو اصل اساسی شکل میگیرد:
- میدان اتمی: اتمها دارای سطوح انرژی مختلفی هستند. هنگامی که یک اتم انرژی جذب میکند، از سطح انرژی پایینتر به سطح انرژی بالاتر منتقل میشود. در این حالت، اتم در حالت برانگیخته قرار دارد.
- گسیل القایی: زمانی که یک اتم برانگیخته در معرض نور با همان طول موج سطح انرژی برانگیخته خود قرار گیرد، میتواند انرژی خود را به صورت فوتون آزاد کند و به سطح انرژی پایینتر بازگردد. این پدیده گسیل القایی نامیده میشود.
در لیزر از تعداد زیادی اتم برانگیخته در یک محفظه استفاده میشود. با تاباندن نور با طول موج مناسب به این اتمها، آنها وادار به گسیل القایی میشوند. فوتونهای ساطع شده از اتمها با فوتونهای اولیه همفاز هستند و این فرآیند به صورت زنجیرهای ادامه مییابد و در نهایت، نور لیزر با شدت بالا تولید میشود.
در عمل جراحی لیزر چگونه کار میکند؟
هنگامی که پرتو نور به پوست برخورد میکند، میتواند به چهار شکل با پوست تعامل داشته باشد. پوست ممکن است نور را بازتاب دهد، پراکنده کند، جذب کند یا اجازه دهد که نور از لایههای مختلف آن عبور کند.
بخشهایی از پوست به نام کروموفور نور را جذب میکنند. هنگامی که این کروموفورها نور را جذب میکنند، ممکن است تغییرات فیزیکی، مکانیکی، شیمیایی یا دمایی در بافت رخ دهد. این تغییرات میتوانند اثرات درمانی مورد نظر را به وجود آورند.
برای چه اقداماتی در عمل جراحی از لیزر استفاده میشود؟
جراحان از طول موجهای مختلف لیزر و سیستمهای هدایت لیزر برای موارد زیر استفاده میکنند:
- برش: با تمرکز نور لیزر روی ناحیه موردنظر، سلولهای آن ناحیه گرم شده و تبخیر میشوند. این فرآیند به طور مداوم ادامه مییابد تا برش موردنظر ایجاد شود.
- انعقاد (بستن عروق): لیزر با گرم کردن رگهای خونی، پروتئینهای موجود در آنها را غیرفعال (دناتوره) میکند و باعث لخته شدن خون میشود.
- برداشتن بافت: لیزر با گرم کردن سلولها، آنها را به بخار تبدیل میکند. با هدایت صحیح لیزر اطراف بافت موردنظر، برش و جداسازی انجام میشود. این روش برای از بین بردن تومورها، ضایعات و بافتهای آسیبدیده کاربرد دارد.
در واقع، در اکثر جراحیهای لیزری از دستگاه لیزر به جای ابزارهای دیگری مانند اسکالپل، الکتروسرجری و کرایوسرجری استفاده میکنند. لیزر عمدتاً در جراحیهای عیوب انکساری چشم، ترمیم ضایعات پوستی، رفع ضایعات عروقی کوچک و برخی جراحیهای آندوسکوپی همچون سنگ شکن و … کاربرد دارد.
انواع لیزر در عملهای جراحی
انواع مختلفی از لیزرها وجود دارد، از جمله لیزر دی اکسید کربن، لیزر Nd:YAG و لیزر آرگون. هر کدام به روش متفاوتی کار میکنند و ممکن است برای گزینههای درمانی مختلف استفاده شوند. به عنوان مثال، لیزرهای دی اکسید کربن برشهای سطحی ایجاد میکنند و بیشتر برای درمان مشکلات پوستی استفاده میشوند.
لیزرهای آرگون نیز برشهای سطحی ایجاد میکنند و بیشترین کاربرد آنها در جراحیهای چشمی است. لیزرهای Nd:YAG قدرت نفوذ بیشتری دارند و در اقدامات درمانی و زیبایی مربوط به پوست و مو استفاده میشوند.
در چه جراحیهایی میتوان از لیزر استفاده کرد؟
برخی از کاربردهای رایج جراحی با لیزر عبارتند از:
- کوچک کردن یا از بین بردن تومورها
- کنترل خونریزی با مسدود کردن رگهای خونی کوچک
- جراحیهای چشمی
- اقدامات دندانپزشکی
- درمان مشکلات پوستی از جمله از بین بردن زگیل، خال، خالکوبی، لکههای مادرزادی، آکنه، جای زخم و موهای زائد
- درمان هموروئید، شقاق، فیستول و زگیل تناسلی
- درمان سنگهای ادراری
توجه: بایستی دقت داشت که متاسفانه در بسیاری از جراحیهای ظریف و آندوسکوپی اصطلاح جراحی لیزری شایع شده که ممکن است افراد را به اشتباه بیندازد. در صورتیکه جراحی آندوسکوپی با جراحی لیزری کاملاً متفاوت میباشد. برای آشنایی با جراحی آندوسکوپی مقاله آندوسکوپی چیست و چگونه انجام میشود؟ را مطالعه بفرمایید.
مزایای استفاده از لیزر در عمل جراحی چیست؟
- لیزرها نسبت به ابزارهای جراحی سنتی دقیق تر هستند و به جراح اجازه میدهند تا با دقت بالا اقدامات درمانی پیچیده را انجام دهد.
- در این روش میتوان برشها را کوتاه تر و کم عمق تر کرد تا آسیب کمتری به بافت وارد شود.
- در این جراحی، بیمار خون کمتری از دست میدهد.
- درد، تورم، جای زخم و عوارض بعد از این عمل کمتر است.
- احتمال عفونت زخم بعد از این عمل کمتر است.
- عملهای لیزری معمولاً کوتاهتر از جراحیهای سنتی هستند. حتی برخی از آنها میتوانند به صورت سرپایی انجام شوند.
محدودیت جراحی با لیزر
- هزینه بالا: لیزرها میتوانند گرانتر از ابزارهای جراحی سنتی باشند و برای عموم مردم در دسترس نباشند.
- عدم تناسب برای همه موارد: لیزرها برای همه انواع جراحیها مناسب نیستند.
- خطرات احتمالی: مانند هر عمل جراحی، استفاده از لیزر نیز با خطرات احتمالی مانند درد، کبودی، عفونت، سوختگی، جای زخم و تغییر رنگ پوست همراه است.
جمع بندی
به این ترتیب جراحی با لیزر به عنوان یکی از تکنیکهای پیشرفته و کارآمد در عرصه جراحی، مزایای فراوانی نسبت به روشهای سنتی دارد. این فناوری با استفاده از پرتوهای نور متمرکز، امکان برش، انعقاد و برداشتن بافتها را با کمترین عوارض جانبی فراهم میکند. همچنین کاهش درد، تورم و زمان بهبودی از دیگر مزایای این روش محسوب میشوند. به طور کلی، لیزرها با توجه به ویژگیهای منحصر به فرد خود، نقش مهمی در بهبود کیفیت و کارایی عملهای جراحی دارند و نویدبخش آیندهای روشن در حوزه جراحی و درمان میباشند.
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.