
چه اقداماتی برای افزایش ایمنی بیمار در اتاق عمل انجام میشود؟

ایمنی بیمار در اتاق عمل یکی از اولویتهای اصلی تیم جراحی و کادر درمان است. از لحظهای که بیمار وارد اتاق عمل میشود تا پایان جراحی، مجموعهای از اقدامات و پروتکلها به کار گرفته میشود تا از بروز هرگونه خطر و عوارض جلوگیری شود. در این مقاله به بررسی برخی از اقداماتی که برای افزایش ایمنی بیمار در اتاق عمل انجام میشود که پوشاندن چهره بیمار هنگام جراحی یکی از مهمترین آنهاست، میپردازیم.
1-استریلیزاسیون محیط و ابزار جراحی
یکی از پایههای اساسی ایمنی بیمار در اتاق عمل، استریلیزاسیون و ضدعفونی کامل محیط و ابزارهای جراحی است. هرگونه آلودگی میتواند منجر به عفونتهای جدی در بدن بیمار شده و روند بهبودی را مختل کند. به همین دلیل، فرآیند استریلیزاسیون به عنوان یکی از ضروریترین مراحل آمادهسازی اتاق عمل در نظر گرفته میشود. این فرآیند شامل چندین مرحله است که به دقت انجام میشود تا اطمینان حاصل شود که هیچگونه میکروبی در محیط باقی نمانده است.
اولین مرحله، ضدعفونی محیط اتاق عمل است. اتاق عمل باید به طور مداوم تمیز و عاری از باکتری و میکروارگانیسمها نگه داشته شود. به این منظور از سیستمهای تهویه پیشرفته با فیلترهای مخصوص استفاده میشود که ذرات هوا و میکروبها را از محیط حذف میکنند. همچنین، کف و دیوارهای اتاق عمل باید به راحتی قابل شستشو و ضدعفونی باشند. در فواصل بین جراحیها، کل محیط اتاق عمل به دقت تمیز و با مواد ضدعفونیکننده قوی پاکسازی میشود. این اقدامات به منظور جلوگیری از ورود هرگونه آلودگی از بیرون به محیط عمل و کاهش ریسک عفونت انجام میشود.
نکته مهم بعدی، استریلیزاسیون ابزارهای جراحی میباشد. تمامی ابزارهایی که در جراحی استفاده میشوند، باید پیش از هر بار استفاده به طور کامل استریل شوند. این ابزارها ابتدا شسته و از هرگونه آلودگی سطحی پاک میشوند و سپس با روشهای مختلفی از جمله اتوکلاو بخار استریل میشوند. این فرآیند تضمین میکند که ابزارها عاری از هرگونه عامل بیماریزا باشند.
2-استفاده از ابزار و وسایل یکبار مصرف
استفاده از مواد یکبار مصرف استریل یکی از پیشرفتهای مهم در زمینه بهداشت و ایمنی جراحی است که به طور چشمگیری به کاهش عفونتهای بیمارستانی و افزایش ایمنی بیمار در اتاق عمل کمک کرده است. این مواد شامل ابزارها و وسایلی هستند که پس از یکبار استفاده دور انداخته میشوند تا از انتقال آلودگی و میکروبهای احتمالی بین بیماران یا بین بیمار و اعضای تیم جراحی جلوگیری شود. از مهمترین وسایلی که به صورت یکبار مصرف استفاده میشوند میتوان به گان و لباسهای جراحی، دستکش جراحی، کاورهای جراحی، دریپها، کاتترها و تیغهای جراحی، نخهای جراحی، پروتزها و … اشاره کرد.
استفاده از مواد یکبار مصرف استریل در اتاق عمل به جز کاهش چشمگیر خطر انتقال عفونتهای بیمارستانی باعث کاهش زمان مورد نیاز برای استریلیزاسیون وسایل میشود. در حالی که ابزارهای چندبار مصرف نیازمند فرآیندهای پیچیده شستشو، ضدعفونی و استریلیزاسیون هستند، مواد یکبار مصرف به طور آماده و استریل شده به اتاق عمل تحویل داده میشوند و پس از استفاده به سرعت دفع میشوند.
3- چک لیست ایمنی قبل از جراحی
قبل از شروع هر عمل جراحی، یک چک لیست ایمنی برای اطمینان از صحت مراحل کلیدی پر میشود. این چک لیست شامل مواردی مانند تایید هویت بیمار، نوع عمل جراحی، تایید محل جراحی و بررسی وضعیت بیمار از نظر داروهای مصرفی و حساسیتها است. استفاده از این چک لیست به کاهش خطاهای پزشکی و افزایش ایمنی بیمار در اتاق عمل کمک قابل توجهی میکند. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله چک لیست جراحی و تاثیر آن بر ایمنی بیمار را مطالعه بفرمایید.
4- نظارت بر علائم حیاتی بیمار
نظارت مداوم بر علائم حیاتی بیمار یکی از ضروریترین اقدامات برای حفظ ایمنی بیمار در طول جراحی است. علائم حیاتی نشاندهنده وضعیت عملکردی اصلی بدن هستند و شامل پارامترهایی مانند ضربان قلب، فشار خون، میزان اکسیژن خون، دمای بدن و نرخ تنفس میباشند.
ضربان قلب توسط دستگاه الکتروکاردیوگرام (ECG) کنترل میشود تا هرگونه تغییر در ریتم یا سرعت آن به موقع شناسایی شود. همچنین فشار خون و میزان اکسیژن خون به دقت پایش میشوند تا از افت یا افزایش ناگهانی آنها که ممکن است نشانهای از مشکلات جدی باشند، جلوگیری شود. پایش تنفس بیمار با دستگاه پالس اکسیمتری و کاپنوگرافی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است، به ویژه در بیماران تحت بیهوشی عمومی که توانایی تنفس طبیعی ندارند. این دستگاهها میزان اکسیژن و دی اکسید کربن خون را اندازهگیری میکنند و به سرعت مشکلات تنفسی احتمالی را شناسایی مینمایند. کنترل دمای بدن بیمار نیز از بروز هیپوترمی یا هایپرترمی جلوگیری کرده و به ثبات وضعیت فیزیولوژیکی بیمار کمک میکند.
کنترل این علائم به تیم پزشکی امکان میدهد تا به طور مداوم از وضعیت بیمار مطلع باشند و در صورت بروز هرگونه تغییرات غیرعادی، سریعاً اقدامات لازم را انجام دهند و ایمنی بیمار در طول جراحی حفظ شود.
5- بیهوشی ایمن
نظارت بر میزان و نوع داروهای بیهوشی به تیم جراحی این امکان را میدهد که تغییرات غیرمنتظره در علائم حیاتی بیمار مانند ضربان قلب، فشار خون و میزان اکسیژن خون را به موقع شناسایی کرده و مدیریت کنند. عوارض جانبی ناشی از بیهوشی مانند واکنشهای آلرژیک یا مشکلات تنفسی میتواند به طور جدی بر وضعیت بیمار تأثیر بگذارد. بنابراین، کنترل دقیق بیهوشی برای پیشگیری از این مشکلات ضروری است. این کنترل همچنین در مرحله بازگشت به هوشیاری اهمیت دارد، زیرا نظارت مناسب در این مرحله میتواند از بروز عوارض پس از جراحی جلوگیری کند.
6-پوشاندن چهره بیمار هنگام جراحی
پوشاندن چهره بیمار حین جراحی، یکی از رویههای استاندارد در اتاق عمل است که به دلایل متعددی انجام میشود:
1-حفظ استریلیته
مهمترین دلیل پوشاندن چهره بیمار هنگام جراحی، حفظ استریلیته میباشد. همانطور که در بالا اشاره شده، بیهوشی و پایش مداوم وضعیت تنفسی و هوشیاری بیمار بسیار حائز اهمیت میباشد. از طرفی تیم بیهوشی با توجه به قرارگیری در بالای سر بیمار در نزدیکترین محل به موضع جراحی قرار دارند. از این رو برای حفظ استریلیته و جلوگیری از برخورد آنها با محیط و ایجاد آلودگی، به وسیله پارچه یا شان استریل فاصلهای بین تیم و محیط جراحی ایجاد میشود.
همچنین در مواردی که بیمار بیهوشی نداشته و بیدار بوده و با بی حسی موضعی جراحی انجام میشود، پوشاندن صورت بیمار منجر به جلوگیری از ورود باکتریها، میکروبها و ذرات ریز مانند قطرات تنفسی به ناحیه جراحی میشود. با جلوگیری از تماس این مواد با ناحیه جراحی، خطر عفونتهای بیمارستانی و سایر مشکلات مربوط به جراحی کاهش مییابد.
2-کاهش اضطراب
یکی دیگر از دلایل پوشاندن چهره بیمار هنگام جراحی کمک به کاهش اضطراب بیمار است. دیدن صحنههای جراحی ممکن است برای بیمار بسیار استرسزا و نگرانکننده باشد. پوشاندن چهره بیمار در جراحیهای بدون بیهوشی عمومی کمک میکند تا از مواجهه بیمار با صحنههای جراحی که ممکن است اضطرابآور و ترسناک باشد، جلوگیری شود. این اقدام به ویژه برای بیمارانی که به شدت نگران عمل جراحی خود هستند، بسیار مفید است.
3-حفظ حریم خصوصی
پوشاندن چهره بیمار حین جراحی به حفظ حریم خصوصی بیمار و احترام به شأن او کمک میکند. در شرایطی که بیمار در معرض عمل جراحی و تغییرات فیزیولوژیکی قرار دارد، حفظ حریم خصوصی او اهمیت ویژهای دارد. پوشش چهره بیمار به معنای محافظت از او در برابر نظارتهای غیرضروری است و به این ترتیب، احساس راحتی فرد را تضمین میکند. این اقدام به ویژه در جراحیهای بزرگ یا حساس که بیمار ممکن است در وضعیت آسیبپذیر و ناآشنا قرار داشته باشد از اهمیت بیشتری برخوردار است.
4-افزایش تمرکز تیم پزشکی
پوشاندن چهره بیمار هنگام جراحی به تیم جراحی کمک میکند تا تمرکز بیشتری بر روی انجام عمل جراحی داشته باشند. هرگونه حواس پرتی ناشی از مشاهده وضعیت بیمار یا تغییرات غیرقابل کنترل میتواند تأثیر منفی بر دقت و کیفیت جراحی داشته باشد.
7-توجه به پروتکلهای ضدعفونی دست
در محیطهای جراحی، دستها میتوانند به عنوان یک منبع مهم انتقال میکروبها و باکتریها عمل کنند. بنابراین رعایت دقیق پروتکلهای ضدعفونی دست برای حفظ استریلینه محیط و جلوگیری از عفونتهای بیمارستانی ضروری است. قبل از شروع هر جراحی، جراحان و اعضای تیم جراحی ملزم به شستن دستهای خود با محلولهای ضدعفونیکننده قوی هستند. این فرآیند شامل شستن دستها تا آرنج است و تضمین میکند که تمامی میکروبهای سطحی از بین بروند. ضدعفونی دستها قبل از پوشیدن دستکشهای استریل انجام میشود و یکی از مهمترین مراحل استریلیزاسیون فردی در اتاق عمل است.
8-مدیریت زبالههای عفونی
تمام زبالههای ایجاد شده در اتاق عمل از جمله گازها، تامپونها، کاورها، وسایل یکبار مصرف و دیگر مواد مصرف شده که با خون یا مایعات بدن بیمار تماس داشتهاند، در گروه زبالههای عفونی دستهبندی میشوند. این مواد در کیسههای خاص زبالههای عفونی جمعآوری و با رعایت دقیق پروتکلهای بهداشتی دفع میشوند تا از انتشار عفونتها جلوگیری شود.
9-آموزش و نظارت مستمر تیم جراحی
آموزش و نظارت مستمر تیم جراحی یکی از عوامل کلیدی برای حفظ ایمنی بیمار و موفقیت جراحی است. آموزش مداوم تیم جراحی شامل ارتقاء مهارتها و دانش فنی آنها در زمینههای مختلف از جمله اصول بهداشت، تکنیکهای جراحی و استفاده از تجهیزات پیشرفته میباشد. این آموزشها به تیم جراحی این امکان را میدهد که با جدیدترین روشها و پروتکلهای بهداشتی آشنا شوند و بتوانند به بهترین نحو ممکن به نیازهای بیمار پاسخ دهند.