دلیل لزوم استریل بودن اقلام اتاق عمل

اتاق عمل یک محیط حیاتی برای انجام عمل‌های جراحی است. در این محیط، حفظ استریلیته یکی از عوامل اساسی برای جلوگیری از انتقال عفونت‌ و کاهش خطرات مرتبط با عمل جراحی است. حفظ شرایط استریل مستلزم رعایت دقیق پروتکل‌ها، استفاده از ابزار استریل و پیروی از تکنیک‌های آسپتیک در طول عمل جراحی است. در این مقاله به بررسی لزوم استریل بودن اقلام در اتاق عمل، اهمیت آن، مزایا و روش‌های به‌کارگیری برای حفظ استریلیته پرداخته می‌شود.

چرا از اقلام استریل در اتاق عمل استفاده می‌شود؟

• جلوگیری از انتقال عفونت: حفظ استریلیتی در اتاق عمل برای جلوگیری از انتقال عوامل عفونی از محیط، تجهیزات پزشکی یا تیم جراحی به بیمار هنگام عمل جراحی ضروری است. هر گونه آلودگی می‌تواند خطر عفونت محل جراحی را افزایش دهد و منجر به عوارض جانبی خطرناک و طولانی شدن دوره نقاهت بیماران شود.
• موفقیت جراحی: استریل بودن لوازم جراحی با به حداقل رساندن خطر عوارض و بهبود شرایط بیمار به موفقیت روش‌های جراحی کمک می‌کند. عفونت‌ محل جراحی می‌تواند به طیف وسیعی از مسائل از جمله تأخیر در بهبود زخم، تشکیل آبسه و عفونت‌های سیستمیک منجر شود که همگی می‌توانند مدت اقامت بیمار در در بیمارستان را طولانی کنند و هزینه‌ها را افزایش دهند. در حالیکه با حفظ شرایط استریل، جراحان می‌توانند شانس دستیابی به نتیجه مورد نظر را بالا ببرند.
• اطمینان خاطر: یک اتاق عمل استریل، اعتماد و اطمینان را هم به بیماران و هم به کادر پزشکی القا می‌کند. بیماران انتظار دارند که استاندارد بالایی از مراقبت در طول عمل‌های جراحی رعایت شود و وجود شرایط استریل اعتماد آن‌ها را به توانایی‌های تیم پزشکی تقویت می‌کند. به طور مشابه، تیم جراحی می‌توانند وظایف خود را در هنگام کار در یک محیط استریل به طور مؤثرتری انجام دهند، زیرا می‌دانند که تمام اقدامات لازم برای حفظ ایمنی بیمار انجام می‌شود.

ابزار و اقلام مورد استفاده در اتاق عمل

برخی از پرکاربردترین ابزارها و لوازم مصرفی در اتاق عمل که به صورت استریل مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:

• سوزن (به منظور خون گیری، اندازه‌گیری فشار خون، نمونه برداری و تزریق دارو)
• نخ‌های جراحی (برای بخیه زدن)
• گاز پانسمان (برای تمیز نگه داشتن زخم و محافظت از آن، جذب خون و سایر مایعات از زخم)
• چاقوی جراحی (برای برش پوست و سایر احشاء)
• دستگاه‌ها و تجهیزات (شامل تخت جراحی، ترالی، چراغ سیالیتیک، ماشین بیهوشی، میکروسکوپ جراحی، فلوروسکوپ و …)
• کاورهای جراحی (برای پوشاندن تجهیزات اتاق عمل و جلوگیری از آلودگی آن‌ها)
• دستگاه الکتروکوتری و ضمائم (برای کنترل خونریزی و برش بافت)
• دستگاه ساکشن، سرساکشن و سایر ضمائم (برای خارج کردن ترشحات و مایعات و سایر مواد زائد از موضع عمل)
• تامپون‌ها (برای کنترل خونریزی)
• دریپ‌ها (برای حفظ استریلیته محیط جراحی)
• ابزار جراحی (شامل قیچی‌ها، پنس‌ها، رترکتورها، سوزنگیرها و … برای انجام فرآیند جراحی)

چگونه از استریل بودن اقلام اتاق عمل اطمینان حاصل کنیم؟

• استفاده از اقلام یکبار مصرف استریل: استفاده از اقلام یکبار مصرف استریل یکی از بهترین راه‌ها برای حفظ استریلیته اتاق عمل است. این اقلام به صورت استریل عرضه می‌شوند و تا زمان استفاده که در داخل بسته هستند، استریلیته آن‌ها حفظ می‌شود. بعد از استفاده، این اقلام باید دور انداخته شوند و از استفاده مجدد آن‌ها پرهیز شود تا خطر انتقال عفونت‌ کاهش یابد.
• استریل کردن ابزار جراحی پس از هر بار استفاده: در مواردی که امکان استفاده از اقلام یکبار مصرف نباشد، استریل کردن ابزار جراحی پس از هر بار استفاده ضروری است. این ابزارها باید به‌طور کامل تمیز شده و سپس با روش‌های مناسب مانند اتوکلاو استریل یا استفاده از مواد شیمیایی ضد عفونی شوند. با استفاده از روش‌های استریلیزاسیون معتبر و مطمئن همراه با رعایت نکات فرآیند استریلیزاسیون می‌توان اطمینان حاصل کرد که ابزار جراحی پس از هر بار استفاده دوباره برای بیماران استریل و امن است.

اما باید توجه داشت که استریل کردن ابزار جراحی پس از هر بار استفاده ممکن است انرژی، زمان و هزینه بیشتری را صرف کند. بنابراین بسیاری از ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی ترجیح می‌دهند تا جای ممکن از اقلام یکبارمصرف استریل استفاده کنند.

روش‌های استریلیزاسیون تجهیزات پزشکی و جراحی

برای استریلیزاسیون تجهیزات پزشکی و جراحی و اطمینان از استریل بودن اقلام اتاق عمل روش‌های متنوعی وجود دارد که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. برخی از مهمترین روش‌ها عبارتند از:

• اتوکلاو: اتوکلاو بخار یکی از روش‌های پرکاربرد استریلیزاسیون تجهیزات پزشکی است. استفاده از بخار آب تحت فشار و دماهای بالا (معمولاً ۱۲۱-۱۳۴ درجه سانتی‌گراد) یک گزینه ایمن و مقرون به صرفه برای بیمارستان‌هاست، اگرچه برای تجهیزات حساس به گرما ایده آل نیست و طول زمان ماندگاری استریل کوتاه می‌باشد.
• پرتو گاما: در این روش، تجهیزات تحت تابش پرتو گاما قرار می‌گیرند تا میکروارگانیسم‌ها از بین بروند. مکانیسم اثر اصلی پرتو گاما بر روی میکروارگانیسم‌ها، تخریب ساختار DNA آن‌هاست. این روش معمولاً برای تجهیزاتی که حساسیت به حرارت دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• استفاده از اتوکلاو و مواد شیمیایی: مواد شیمیایی مانند اتیلن اکساید و هیدروژن پراکسید نیز برای استریلیزاسیون تجهیزات پزشکی به کار می‌روند. این روش‌ها معمولاً برای تجهیزات یکبار مصرف یا تجهیزات حساس به حرارت مناسب هستند.
• اتوکلاو با گاز اتیلن اکساید روش استریل دیگری است که بیشتر در تولیدات کارخانه‌ای و صنعتی کاربرد دارد و بیشترین حجم تولید اقلام مصرفی پزشکی را در بر می‌گیرد
• اتوکلاو با  پلاسما (با بخار اکسیژن پراکساید) نیز روش نسبتاً جدیدی است که در اتاق‌های عمل برای استریل برخی اقلام مناسب بوده و جایگزین استفاده از بخار می‌شود.
• اتوکلاو فرمالدهید و روش‌های دیگری نیز وجود دارند که کمتر مورد استفاده واقع می‌شوند.

 هر روش دارای مزایا و معایب خاصی است و انتخاب روش مناسب به نوع تجهیزات، حساسیت آن‌ها به حرارت، مواد شیمیایی، اثرات تابشی و موارد دیگر بستگی دارد.