اتاق عمل یکی از حساس‌ترین و حیاتی‌ترین بخش‌های بیمارستان است؛ جایی که هر یک از تجهیزات باید بالاترین سطح ایمنی و عملکرد را داشته باشند. در چنین محیطی، حتی جزئی‌ترین اجزا مانند چرخ وسایل و تجهیزات پزشکی نیز باید با دقت انتخاب شوند. یکی از نکات مهم در طراحی این چرخ‌ها، خاصیت عایق بودن آن‌ها در برابر جریان الکتریکی است. شاید در نگاه اول این ویژگی ساده و کم اهمیت به نظر برسد، اما در واقع نقشی اساسی در حفظ ایمنی بیمار و پرسنل اتاق عمل ایفا می‌کند. در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم که چرا چرخ تجهیزات اتاق عمل باید از جنس مواد عایق ساخته ‌شود.

خطرات جریان الکتریکی در محیط بیمارستان

در محیط‌های درمانی، خطرات الکتریکی یکی از تهدیدهای مهم برای سلامت بیماران و پرسنل محسوب می‌شوند. در اتاق عمل، بیهوشی بیمار با استفاده از داروهای بیهوشی  امری اجتناب ناپذیر است. داروهای بیهوشی فرار و اشتعال‌زا هستند و با کوچکترین جرقه و حتی الکتریسته ساکن موجود سبب آتش سوزی می‌شوند.

از طرفی تجهیزات زیادی با استفاده از برق کار می‌کنند از جمله دستگاه‌های الکتروکوتر، مانیتورینگ، دستگاه‌های بیهوشی، چراغ‌ها، پمپ‌های تزریق و بسیاری از تجهیزات دیگر. با توجه به کاربرد و اهمیت زیاد این تجهیزات الکتریکی، کوچکترین نقص یا بی احتیاطی هنگام استفاده از آن‌ها می‌تواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد.

به عنوان مثال اتصالات معیوب، کابل‌های فرسوده، رطوبت بالای محیط، استفاده همزمان از چند دستگاه در یک مدار یا لمس تجهیزات الکتریکی با دست مرطوب می‌توانند باعث ایجاد شوک الکتریکی، اختلال در عملکرد دستگاه‌ها و حتی آتش سوزی شوند. این خطرات نه تنها جان بیمار را تهدید می‌کنند، بلکه می‌توانند سلامت تیم جراحی را نیز در معرض خطر قرار دهند. به همین دلیل، تمام اجزای محیط درمانی باید به گونه‌ای طراحی شوند که کمترین خطر را داشته باشند.

در این میان، چرخ‌های بیمارستانی نیز در صورت نداشتن خاصیت عایق می‌تواند به عنوان مسیری برای عبور جریان الکتریکی و ایجاد الکتریسیته ساکن عمل کند. این موضوع زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که یکی از تجهیزات دچار نشت جریان شده باشد یا میزان گازهای متساعد شده در اتاق عمل زیاد باشد. در چنین شرایطی، چرخ رسانا می‌تواند باعث انتقال جریان، خطر شوک الکتریکی، آتش سوزی یا حتی انفجار گردد. به همین دلیل است که استفاده از چرخ‌های بیمارستانی عایق الکتریکی در طراحی تجهیزات پزشکی متحرک یک الزام است.

چرخ عایق الکتریکی چیست؟

چرخ عایق الکتریکی به چرخی گفته می‌شود که از موادی ساخته شده که رسانایی الکتریکی بسیار پایینی دارند یا اصولاً عایق کامل جریان برق هستند. این مواد معمولاً شامل انواع خاصی از پلیمرها مانند پلی یورتان یا ترکیبات پلیمری ویژه‌ای هستند که ضمن داشتن مقاومت مکانیکی بالا از انتقال جریان الکتریکی جلوگیری می‌کنند.

در مقابل، چرخ‌های فلزی یا آن‌هایی که دارای قطعات هادی هستند، می‌توانند جریان الکتریکی را انتقال دهند و ایمنی محیط‌های حساس را به خطر بیندازند.

علت عایق بودن چرخ تجهیزات اتاق عمل

مهمترین دلایل استفاده از چرخ‌های عایق در اتاق عمل عبارتند از:

۱-محافظت از بیمار و پرسنل: در اتاق عمل، گاهی پرسنل یا بیمار در تماس مستقیم با تجهیزات الکتریکی هستند. در چنین شرایطی وجود جریان برق روی سطح یک دستگاه می‌تواند باعث ایجاد شوک الکتریکی هم برای بیمار و هم برای جراح یا پرستار شود. عایق بودن چرخ تجهیزات اتاق عمل از ایجاد یک مسیر برای عبور جریان جلوگیری می‌کند و یک لایه ایمنی بیشتر به کل سیستم اضافه می‌کند.

۲-افزایش ایمنی در حضور گازهای قابل اشتعال: در اتاق عمل گاهی از گازهایی مانند نیتروس اکساید یا اکسیژن با غلظت بالا استفاده می‌شود که قابل اشتعال یا انفجارند. در چنین محیط‌هایی حتی یک جرقه کوچک ناشی از تخلیه بار الکتریسیته ساکن می‌تواند فاجعه بار باشد. استفاده از چرخ‌های بیمارستانی عایق یکی از راه‌های پیشگیری از ایجاد جرقه‌های الکتریکی است.

۳-پیشگیری از تداخل با تجهیزات حساس: برخی تجهیزات پزشکی به میدان‌های الکترومغناطیسی یا جریان‌های ناخواسته بسیار حساس هستند. استفاده از چرخ‌های بیمارستانی عایق باعث می‌شود تا از ایجاد میدان‌ها یا جریان‌های مزاحم جلوگیری شود.

۴-جلوگیری از انتقال الکتریسیته ساکن: حرکت چرخ‌ها روی سطوح مختلف می‌تواند باعث تجمع الکتریسیته ساکن شود. اگر چرخ تجهیزات اتاق عمل عایق نباشد، این بار الکتریکی ممکن است به تجهیزات دیگر منتقل شود یا تخلیه ناگهانی آن موجب شوک الکتریکی شود. اما چرخ‌های عایق از انتقال این بارها جلوگیری می‌کنند و به کنترل بهتر ایمنی محیط کمک می‌کنند.

سایر نکات ایمنی برای کاهش خطرات الکتریکی در اتاق عمل

• تمام دستگاه‌های الکتریکی باید به صورت دوره‌ای بررسی شوند تا از سلامت کابل‌ها، اتصالات، دوشاخه‌ها و بدنه دستگاه‌ها اطمینان حاصل شود.
• کابل‌های پوسیده، دوشاخه‌های شل و تجهیزات آسیب دیده باید فوراً تعویض یا تعمیر شوند.
• استفاده از دستگاه‌های دارای تاییدیه پزشکی (Medical Grade) یکی دیگر از اصول ایمنی اتاق عمل است. این دستگاه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که حتی در صورت بروز مشکل، احتمال انتقال جریان الکتریکی به بدن بیمار یا پرسنل بسیار پایین است.
• اتصال همزمان چند دستگاه پرمصرف به یک پریز می‌تواند باعث افزایش بار الکتریکی، داغ شدن مدار و در نهایت آتش سوزی شود. باید از چندراهی‌های دارای محافظ مخصوص تجهیزات پزشکی استفاده شود.
• رطوبت یکی از عوامل اصلی در تسهیل عبور جریان برق است. کارکنان اتاق عمل باید همیشه دستان خشک داشته باشند و در موارد خاص از دستکش‌های عایق استفاده کنند.
•  در صورتی که روی زمین یا نزدیک دستگاه‌های الکتریکی مایعات ریخته شود، باید بلافاصله با روش مناسب پاکسازی شود. رطوبت می‌تواند باعث ایجاد اتصال کوتاه و نشت جریان شود.
• همه اعضای تیم جراحی و کارکنان اتاق عمل باید آموزش‌های مرتبط با ایمنی الکتریکی را به صورت منظم دریافت کنند.
• در صورت قطع ناگهانی برق، سیستم‌های پشتیبان (UPS یا ژنراتور) باید فوراً وارد مدار شوند تا از اختلال در عملکرد دستگاه‌های حیاتی مانند ونتیلاتور یا دستگاه بیهوشی جلوگیری شود.

با رعایت این نکات، می‌توان ایمنی الکتریکی اتاق عمل را به میزان قابل توجهی افزایش داد و از بروز حوادث پیشگیری کرد.

نتیجه‌گیری

در محیط اتاق عمل که پای جان انسان‌ها در میان است، توجه به جزئی‌ترین نکات ایمنی نیز اهمیت زیادی دارد.  هرچند چرخ تجهیزات اتاق عمل در ظاهر بخش کوچکی از تجهیزات اتاق عمل به حساب می‌آیند، اما نقش حیاتی در تأمین ایمنی محیط جراحی دارند. عایق بودن این چرخ‌ها مانع از انتقال جریان الکتریکی و ایجاد شوک الکتریکی می‌شود و در نهایت تضمین کننده سلامت افراد حاضر در اتاق عمل خواهد بود.

مقاله مرتبط: دما و تهویه مطلوب اتاق عمل