کاربرد ساکشن کوتری و خطرات الکتروسرجری

دستگاه الکتروکوتر رایج ترین دستگاه تولید گرما است که از جریان الکتریکی با فرکانس بالا برای برش بافت یا انعقاد خون در جراحی‌ها استفاده می‌کند. این گرما موجب تبخیر محتوای سلولی می‌شود؛ به طوری که بخاری را به هوا منتشر می‌کند که دود جراحی نامیده می‌شود و وسیله‌ای که این دود را از طریق ساکشن جمع آوری می‌کند، ست ساکشن کوتری نامیده می‌شود.

خطرات و عوارض ناشی از دود جراحی

مطالعات مختلف انجام شده در ایران و سایر نقاط جهان در مورد میزان آگاهی از عوارض دود الکتروکوتر حاکی از آن است که افراد آگاهی کافی در این زمینه ندارند. از آنجایی که قرارگرفتن در معرض دود جراحی بسیار شایع است، آگاهی از خطرات آن می‌تواند هشداری باشد برای تیم جراحی تا در راستای ایجاد محیطی عاری از دود کوتر، بیشتر تلاش نمایند و سلامتی خود را تا حدودی تضمین کنند.

امروزه جراحان و همچنین متخصصان پوست و مو به خاطر استفاده‌ روز افزون از دستگاه‌های الکتروسرجری، بیش از گذشته در معرض دود ناشی از استفاده از الکتروکوتر در عمل‌های جراحی و ترمیم ضایعات پوستی و بافتی قرار دارند.

این دود که اصطلاحاً به آن surgical smoke یا surgical fume میگویند، نه تنها بالقوه سرطان زاست بلکه استنشاق آن با خطر بیماری‌های ریوی و یا انتقال ویروس‌ همراه است.

دلیل تشکیل دود جراحی

چون سطح مقطع الکترود فعال (پروب) نسبت به الکترود غیرفعال (پلیت کوتری) بسیار کوچکتر است، چگالی جریان عبوری از الکترود فعال بسیار بزرگتر خواهد بود. در نتیجه اختلاف چگالی بین دو الکترود باعث ایجاد گرما در بافت و در نتیجه تخریب بافت زیر الکترود فعال می‌شود. این سوختن بافت سبب تولید دود و بخاراتی می‌شود که حتماً می‌بایست با مکش (ساکشن) از محیط خارج شوند.

چرا دود جراحی سمی و خطرناک است؟

۹۵% دود جراحی از آب و ۵% آن از اجزای بافت شامل خون، مواد شیمیایی، ویروس‌ها و باکتری‌ها تشکیل شده است. بر پایه تحقیقات انجام شده، بیش از ۴۰ نوع ماده شیمیایی در داخل دود الکتروکوتر شناسایی شده است. مواد شناسایی شده شامل ترکیباتی همچون هیدروکربن ها، نیترات ها و اسیدهای چرب است. اما نگرانی بیشتر از جانب مقدار زیاد اکریلونیتریل و مونو اکسید کربن تولید شده است.

اکریلونیتریل نه تنها می‌تواند وارد سیستم تنفسی شود بلکه می‌تواند توسط پوست جذب شده و سمیت خود را به صورت سیانید در پوست آزاد نماید. مونو اکسید کربن نیز توانایی عبور از جریان رگ‌های خونی بیمار را داشته و می‌تواند باعث تاثیرات سیستمی بر روی بدن شود.

علاوه بر این، دود دستگاه الکتروکوتر دارای سطوح پایینی از ترکیبات آزاد شده‌ای همچون بنزن، فرمالدهید (HCHO) و سیانید هیدروژن بوده و می‌تواند به اندازه دود سیگار خطرناک باشد.

علاوه بر موارد ذکر شده در خصوص گازهای حاصل در حین جراحی، دود ایجاد شده داری بوی بد و آزاردهنده‌ای بوده و همچنین دید جراح را نسبت به موضع جراحی محدود و مختل می‌نماید.

در ادامه به سه عارضه مهم دود جراحی اشاره می شود:

۱- سرطان‌زایی

در یک بررسی، محققان از هوای اتاق عمل ماموپلاستی نمونه‌برداری کردند و باکتری‌های سالمونلا را در معرض این نمونه‌ هوا قرار دادند. نتیجه‌ آزمایش بروز اثرات موتاژنی در DNA سالمونلا بود. اثر موتاژنی دود ناشی از کوتر معادل اثر موتاژنی کشیدن ۳ تا ۶ سیگار بود.

نکته‌ دیگر احتمال انتقال سلول‌های سرطانی است. گاهی اوقات از کوتر یا لیزر برای تخریب سرطان‌‌های پوستی و ملانوم استفاده می‌شود. در این صورت سلول‌های بدخیم به شکل سالم و زنده در هوای اتاق عمل پخش می‌شوند و شرایط ورود آن‌ها به بدن جراح یا پرسنل اتاق عمل محیا می‌باشد.

البته تاکنون گزارشی از بدخیمی‌ به این شکل در انسان وجود نداشته است؛ ولی شرط احتیاط آن است که در حین کوتر یا لیزر سرطان‌های پوستی از ماسک‌های فیلتردار استفاده شود و سیستم ساکشن کوتری (تخلیه‌ دود) برقرار باشد.

 ۲- عوارض ریوی

آثار مضر دود الکتروکوتر در ریه‌ حیوانات آزمایشگاهی ثابت شده است. تغییرات پارانشیم ریه در موش‌های آزمایشگاهی به شکل هایپرتروفی عروق، احتقان آلوئول ها و آمفیزم بوده است. احتمالاً بنزن، فرمالدهید و آکرولئین مسبب این تغییرات هستند.

رسوب ذرات ریز در آلوئول‌های ریه‌ موش‌ به دنبال لیزر کربن دی اکسید موجب تغییراتی از قبیل پنومونی بینابینی، برونشیت و آمفیزم ریوی می‌شود.

گاهی ممکن است کاربران لیزر و کوتر نسبت به ذراتی که در دود جراحی معلق هستند، آلرژی پیدا کنند. ضمن اینکه دود جراحی حاوی مونوکسیدکربن است. این گاز، وارد خون شده و با تشکیل کربوکسی هموگلوبین و مت‌ هموگلوبین منجر به هایپوکسی و مشکلات قلب و عروقی در افراد مستعد می‌شود.

۳- عفونت‌زایی

عفونت‌زایی دود جراحی از قدیم مطرح بوده است. ویروس‌ها ممکن است در دود کوتر و لیزر زنده بمانند و موجب انتقال عفونت به جراح شوند.

در یک بررسی DNA ویروس ایدز تا ۱۴ روز پس از عمل در دود جراحی یافت شد. البته بیماری زایی ایدز از راه استنشاق، هنوز در انسان اثبات نشده است. پزشکانی که از الکتروکوتر استفاده می‌کنند، در معرض انتقال ویروس HPV و بروز ضایعات پاپیلوماتوز در راه‌های هوایی فوقانی (نازوفارنکس) قرار دارند.

علاوه بر ویروس‌ها، بعضی از باکتری‌ها نیز در دود جراحی کوتری و لیزر زنده می‌مانند. مثلاً باکتری‌های استاف کواگولاز منفی، کورینه باکتری‌ و نایسریا از هوای اتاقی کشت داده شده‌اند که بیماران در آن تحت درمان با لیزر Resurfacing قرار گرفته بودند.

روش های محافظت در برابر دود جراحی

برای محافظت جراحان، پرسنل اتاق عمل و حتی بیماران در برابر دود جراحی، راه‌های متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند:

۱- استفاده از ماسک‌های فیلتردار

متأسفانه ماسک‌های ساده‌ جراحی که به شکل روزمره استفاده می‌شوند، قدرت محافظتی پایینی دارند و ذرات موجود در دود جراحی به راحتی از منافذ آن‌ها عبور می‌کنند. ماسک‌های ساده، ذرات بزرگتر از ۵ میکرون را فیلتر می‌کنند، در حالی‌ که ذرات دود جراحی کوچک‌تر از یک میکرون هستند. بنابراین حتماً باید از ماسک‌های فیلتر‌دار استفاده شود.

۲- سیستم تهویه مرکزی

راه دیگر حذف کردن دود و بخار حاصل از جراحی استفاده از سیستم تهویه مرکزی در کلیه‌ی اتاق‌های عمل جراحی است. در این نوع سیستم‌ها از پمپ‌های استاندارد با قدرت زیاد برای چرخش هوا استفاده می‌شود که در مسیر آن چند نوع فیلتر قرار داده می‌شود و به راحتی هوای اتاق عمل تصفیه می‌شود.

۳- لوله‌های ساکشن

با قرار دادن لوله‌ مکش (ساکشن) در مجاورت محلی که تحت کوتر یا لیزر است، می‌توان بخارات سمی را بلافاصله‌ تخلیه کرد. مثلاً اگر فاصله‌ ‌لوله مکش از محل عمل ۱ سانتی‌متر باشد، موفقیت این کار ۹۸% و اگر فاصله‌ به ۲ سانتی‌متر افزایش داده شود، کارآیی آن به ۵۰% کاهش می‌یابد.

معمولا در اینگونه موارد دستیار جراح و یا یک نفر از تیم جراحی، لوله و سرساکشن را در دست گرفته و نزدیک به محل استفاده جراح از کوتری قرار می‌دهد تا دود حاصله توسط آن مکیده شده و به دستگاه ساکشن منتقل گردد.

این عملکرد با مشکلاتی همراه می‌‎باشد که به قرار زیر می‌باشند:

• عدم امکان هماهنگی کامل با جراح برای استفاده مناسب
• امکان تداخل با کار جراح
• محدود کردن دید جراح
• عدم امکان قرار گرفتن در محل مناسب برای مکش
• و غیره

به همین دلیل بهترین راه حل برای رفع این مشکلات و کاربرد صحیح ساکشن در چنین مواردی استفاده از ساکشن کوتری می‌باشد. در خارج از کشور شرک‌های بسیاری اقدام به تولید انواع قلم‌های کوتری ساکشن دار جهت حذف این دوده کرده‌اند که در زیر تعدادی از تصاویر آن را ملاحظه خواهید کرد که اهمیت موضوع را در عرصه بین الملل نشان می‌دهد.

استفاده از ست ساکشن کوتری

برای حذف دود جراحی عملا بهترین راه استفاده از ست ساکشن کوتری می‌باشد.  ساکشن کوتری با نصب روی هندپیس کوتری و نزدیکی به سر الکترود کوتر بهترین عملکرد در مکش دود را خواهد داشت. از طرف دیگر با حذف دست اضافه، یک دست کمکی برای سایر کارها در تیم جراحی اضافه خواهد شد و همچنین جراح دید بهتری نسبت به موضع عمل پیدا می‌کند و از تداخل ساکشن با کوتر جلوگیری می‌کند.

ست ساکشن کوتری AJP

همان طور که در تصویر زیر مشاهده می کنید، ساکشن کوتری AJP از یک تیوب شفاف و قابل انعطاف تولید شده که توسط گیره‌هایی کوچک و ظریف به بدنه قلم کوتری و کابل مربوطه متصل می‌شود (تا علاوه بر هم راستا شدن با قلم کوتری، مزاحمت برای کار جراح نداشته و عملکرد کوتری را مختل ننماید). سر آن در نزدیک ترین نقطه به نوک الکترود نصب می‌شود تا بهترین عملکرد را داشته باشد و انتهای آن توسط یک رابط به لوله ساکشن و در نهایت دستگاه ساکشن متصل می‌گردد.

مزایای ست ساکشن کوتری AJP محصول شرکت آسیا جراح پیشرو

• جمع آوری غبار و بخارات حاصل از عملکرد قلم کوتری و انتقال به دستگاه ساکشن
• ساکشن کوتری AJP دارای کلیپس‌های ظریف جهت اتصال به سیم و دسته قلم کوتری به منظور عملکرد بهتر و سهولت هرچه بیشتر می‌باشد.
• لوله ساکشن کوتری جهت مشاهده داخل تیوب و مکش دود در آن شفاف می‌باشد.
• ساکشن کوتری AJP یکبار مصرف بوده و نیاز به شستشو، بسته بندی و استریل مجدد ندارد.
• ساکشن کوتری تولیدی شرکت آسیا جراح پیشرو با گاز اتیلن اکساید استریل شده است.