سبد خرید خالی است.
چگونه بفهمیم فتق داریم؟ (روشهای تشخیص فتق)
فتق که عموم مردم آن را با نام باد فتق میشناسند، یکی از بیماریهای شایع دستگاه عضلانی اسکلتی است که در آن، بخشی از بافت داخلی بدن مانند روده یا چربی از طریق نقطهای ضعیف در دیواره عضله یا بافت همبند به بیرون فشار میآورد. این وضعیت ممکن است در ابتدا فقط باعث برآمدگی یا احساس سنگینی در محل فتق شود، اما در صورت بیتوجهی میتواند به درد، ناراحتی و حتی عوارض خطرناکتری منجر شود. از آنجا که علائم فتق در مراحل اولیه ممکن است با سایر مشکلات شکمی اشتباه گرفته شود، تشخیص به موقع اهمیت زیادی دارد. در این مقاله به زبان ساده توضیح میدهیم که چگونه بفهمیم فتق داریم، چه روشهایی برای تشخیص آن وجود دارد و در چه مواردی باید به پزشک مراجعه کرد.
فتق چیست؟
فتق یا هرنی (Hernia) وضعیتی است که در آن بخشی از یک اندام داخلی یا بافت از طریق نقطهای ضعیف در دیواره عضلات یا بافت همبند بدن به بیرون فشار میآورد و بیرون میزند. این بیرونزدگی معمولاً در نواحی شکم، ناف یا کشاله ران دیده میشود و در برخی موارد به صورت یک برآمدگی یا توده قابل مشاهده است.
بیشتر فتقها در ابتدا خطرناک نیستند، اما در صورت بیتوجهی ممکن است باعث بروز عوارض جدی مانند انسداد روده شوند. به همین دلیل، شناسایی و درمان به موقع آن اهمیت زیادی دارد.
انواع فتق (هرنی)
اگر برایتان سؤال است که چگونه بفهمیم فتق داریم، آشنایی با انواع فتق میتواند به درک بهتر علائم و محل بروز آن کمک کند. فتقها بر اساس محل بروز و نوع بافتی که از جای خود خارج میشود، به چند دسته تقسیم میشوند. هر نوع هرنی علائم، دلایل و روشهای درمان خاص خود را دارد. در ادامه با رایجترین انواع فتق آشنا میشویم:
۱-فتق اینگوینال (کشاله ران)
فتق اینگوینال شایعترین نوع فتق است و معمولاً در ناحیه کشاله ران یا پایین شکم رخ میدهد. در این حالت، بخشی از روده یا امنتوم (چربی دیواره روده) از کانال اینگوینال بیرون میزند. این نوع فتق بیشتر در مردان دیده میشود و گاهی ممکن است باعث درد یا تورم در بیضهها شود. به همین دلیل، این نوع فتق به عنوان فتق بیضه نیز شناخته میشود. فعالیتهای سنگین، سرفه مزمن یا ضعف عضلات شکمی میتوانند احتمال بروز آن را افزایش دهند.
۲-فتق هیاتال
در فتق هیاتال قسمتی از معده از طریق دیافراگم به سمت قفسه سینه بیرون میزند. این نوع فتق معمولاً در افراد مسنتر مشاهده میشود و میتواند باعث سوزش سر دل، رفلاکس معده، درد قفسه سینه و دشواری در بلع شود. سبک زندگی ناسالم و چاقی از عوامل تشدیدکننده این نوع هرنی هستند.
۳-فتق فمورال (ران)
فتق فمورال بیشتر در زنان دیده میشود و زمانی اتفاق میافتد که بخشی از روده یا بافت چربی از طریق کانال فمورال به داخل ران فشار وارد کند. این فتق معمولاً در ناحیه بالای ران یا نزدیک کشاله ران ظاهر میشود و میتواند دردناک باشد. عوامل خطر آن شامل بارداری، چاقی و ضعف عضلات ناحیه ران است.
۴-فتق اپی گاستریک
فتق اپی گاستریک در قسمت بالای ناف و پایین قفسه سینه (در ناحیهای به نام اپی گاستریک) رخ میدهد. در این نوع فتق، چربی یا بافت داخلی شکم از بخش ضعیف دیواره شکم در این ناحیه بیرون میزند. علائم آن ممکن است شامل درد خفیف، احساس فشار یا برجستگی کوچک در قسمت بالای شکم باشد که هنگام خندیدن، سرفه یا زور زدن بیشتر میشود.
۵-فتق ناف
فتق ناف بیشتر در نوزادان و کودکان دیده میشود، اما در بزرگسالان نیز ممکن است ایجاد شود. در این حالت، بخشی از روده از ناحیه اطراف ناف بیرون میزند و به صورت برآمدگی زیر پوست شکم دیده میشود. در کودکان معمولاً این نوع فتق خود به خود برطرف میشود، اما در بزرگسالان ممکن است به درمان یا جراحی نیاز داشته باشد.
۶-فتق برشی
فتق برشی معمولاً در محل زخم یا برش جراحیهای قبلی شکم ایجاد میشود. اگر زخم به طور کامل ترمیم نشود یا فشار زیادی به دیواره شکم وارد شود، بافت داخلی میتواند از محل برش بیرون بزند. این نوع فتق در افرادی که چندین عمل جراحی شکمی انجام دادهاند یا دچار چاقی هستند، شایعتر است.
۷-فتق شکمی
اصطلاح فتق شکمی به بیرونزدگی هر نوع بافت از ناحیه شکم اطلاق میشود و شامل بسیاری از انواع بالا میشود. این فتق میتواند بر اثر ضعف عضلات شکمی، چاقی، بارداری یا انجام فعالیتهای سنگین ایجاد شود و در برخی موارد با درد و برآمدگی آشکار همراه است.
چگونه بفهمیم فتق داریم؟
علائم فتق بسته به نوع، محل بروز و میزان پیشرفت آن متفاوت است. در ادامه، مهمترین علائم و نشانههایی که به شما کمک میکنند متوجه وجود فتق شوید را بررسی میکنیم:
- مشاهده برآمدگی در ناحیه آسیبدیده: رایجترین نشانه فتق ایجاد شدن برآمدگی یا تودهای قابل لمس در ناحیه آسیبدیده است که معمولاً با ایستادن، سرفه کردن، خندیدن یا بلند کردن اجسام سنگین، بزرگتر یا برجستهتر میشود. این برآمدگی ممکن است هنگام دراز کشیدن تا حدودی کوچکتر یا ناپدید شود، زیرا در آن حالت فشار داخلی شکم کاهش مییابد.
- احساس درد یا سوزش در محل برآمدگی: درد خفیف تا متوسط، احساس سوزش یا سنگینی در محل فتق از علائم شایع فتق هستند. این درد معمولاً هنگام انجام فعالیتهای بدنی، زور زدن یا ایستادن طولانی مدت افزایش مییابد. در مردان، فتق کشاله ران ممکن است به سمت بیضهها نیز گسترش یابد و باعث درد یا تورم در آن ناحیه شود.
- احساس فشار، پری یا ناراحتی عمومی: برخی افراد فتق را نه به صورت درد، بلکه به شکل یک احساس فشار یا پری در شکم یا کشاله ران تجربه میکنند. این حس ممکن است بعد از خوردن غذا، ورزش یا در پایان روز تشدید شود.
- مشاهده برآمدگی در یک وضعیت بدنی خاص: اگر متوجه شدید که برآمدگی در حالت ایستاده ظاهر میشود اما با دراز کشیدن از بین میرود، احتمال وجود فتق بسیار زیاد است. این ویژگی از نشانههای کلیدی فتقهای سطحی محسوب میشود.
علائم فتق چیست؟
برای پاسخ به این سوال که چگونه بفهمیم فتق داریم، باید بدانید که نشانههای فتق میتواند بسته به نوع و محل بروز آن در بدن متفاوت باشند. برخی افراد با مشاهده برآمدگی یا احساس درد در ناحیه شکم متوجه بیماری خود میشوند، در حالیکه در برخی دیگر علائم به شکل سوزش معده یا احساس فشار داخلی بروز میکند. در ادامه، علائم انواع فتق را بررسی کردهایم:
علائم فتق بیضه (کشاله ران) در مردان
فرد مبتلا به فتق بیضه معمولاً در قسمت پایین شکم یا کشاله ران توده برجستهای مشاهده میکند که با سرفه کردن یا ایستادن بزرگتر میشود. برخی مردان ممکن است درد یا احساس سنگینی در بیضهها را نیز تجربه کنند. درد معمولاً هنگام بلند کردن اجسام سنگین یا فعالیت فیزیکی بیشتر میشود.
علائم فتق هیاتال
برخلاف سایر انواع فتق، در فتق هیاتال توده قابل مشاهدهای وجود ندارد. این نوع فتق بیشتر باعث علائم گوارشی مانند سوزش معده، رفلاکس اسید معده، درد قفسه سینه، احساس پر بودن پس از خوردن غذا و دشواری در بلع میشود.
علائم فتق ناف
فتق ناف معمولاً با ایجاد برآمدگی دایرهای شکل در اطراف ناف خود را نشان میدهد. این برآمدگی هنگام گریه، سرفه یا فشار بیشتر نمایان میشود. فتق ناف در بزرگسالان، ممکن است همراه با درد یا ناراحتی در ناحیه شکم باشد.
علائم فتق فمورال در زنان
فتق فمورال بیشتر در زنان مخصوصاً پس از بارداریهای متعدد یا در افراد دارای اضافه وزن دیده میشود. علامت اصلی آن برآمدگی دردناک در قسمت بالای ران است که با ایستادن یا انجام فعالیت بزرگتر میشود. در صورت درمان نکردن، این فتق ممکن است باعث انسداد روده یا عوارض خطرناکتری شود که نیاز به جراحی دارد.
علائم فتق در دوران بارداری
در دوران بارداری، افزایش فشار داخلی شکم و رشد رحم میتواند موجب بروز فتق به خصوص در ناحیه ناف یا کشاله ران شود. علائم آن معمولاً شامل درد، احساس کشیدگی و برآمدگی کوچک در ناحیه شکم است. در بیشتر موارد، این وضعیت پس از زایمان بهبود مییابد، اما در صورت تشدید علائم باید با پزشک مشورت شود.
تشخیص فتق چگونه انجام میشود؟
اگر این سؤال برایتان پیش آمده که چگونه بفهمیم فتق داریم، باید بدانید تشخیص فتق معمولاً با معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی بیمار آغاز میشود. پزشک ابتدا از بیمار درباره علائم، سوابق جراحی، سابقه خانوادگی فتق و نوع فعالیتهای روزمره سؤال میپرسد. در مرحله معاینه، پزشک با مشاهده و لمس نواحی مختلف بدن (به خصوص شکم، کشاله ران و ناف) وجود هرگونه برآمدگی یا توده را بررسی میکند. معمولاً از بیمار خواسته میشود در حالت ایستاده قرار بگیرد یا سرفه کند؛ زیرا فشار داخلی بدن باعث نمایانتر شدن برآمدگی فتق میشود.
در بسیاری از موارد، همین معاینه ساده میتواند نوع و محل فتق را مشخص کند، اما برای اطمینان بیشتر ممکن است از روشهای تصویربرداری (معمولاً سونوگرافی) نیز استفاده شود.
نحوه انجام سونوگرافی برای تشخیص فتق
برای انجام سونوگرافی فتق، بیمار معمولاً بر روی تخت دراز میکشد. سپس تکنسین ژل مخصوص سونوگرافی را روی پوست ناحیه مورد نظر میمالد تا امواج صوتی به راحتی عبور کنند و تصاویر واضحتری ایجاد شود.
سپس پروب سونوگرافی (دستگاه کوچک دستی که امواج صوتی با فرکانس بالا را ارسال و دریافت میکند) به آرامی روی ناحیه شکم حرکت داده میشود. امواج صوتی منعکس شده از بافتها به شکل تصویر زنده روی صفحه نمایش ظاهر میشوند و پزشک میتواند محل دقیق فتق را مشاهده کند.
در پایان، تصاویر به دست آمده تجزیه و تحلیل میشوند تا وجود هرنی تأیید شود و جزئیات مهمی مانند اندازه، نوع و محل دقیق آن مشخص گردد.
اگر فتق درمان نشود چه میشود؟ | عوارض فتق چیست؟
اگر فتق درمان نشود، ممکن است عوارض جدی و خطرناکی ایجاد کند که نیاز به درمان فوری دارند. مهمترین عوارض شامل موارد زیر است:
- فشار بر بافتهای اطراف: در صورت عدم درمان، برآمدگی فتق به مرور زمان بزرگتر میشود و ممکن است باعث وارد شدن فشار به بافتهای اطراف شود. به عنوان مثال، بزرگ شدن فتق بیضه ممکن است باعث شود که فتق به داخل کیسه بیضه کشیده شود. این وضعیت باعث تورم، درد و احساس سنگینی در ناحیه بیضهها میگردد و انجام فعالیتهای روزمره را دشوار میکند.
- انسداد روده: گاهی فتق میتواند باعث مسدود شدن روده کوچک شود. این شرایط میتواند باعث علائمی از جمله درد شدید شکم، حالت تهوع و استفراغ و مشکل در دفع گاز یا ادرار شود. انسداد روده یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به رسیدگی فوری پزشکی دارد.
- قطع جریان خون روده: در برخی موارد نادر، گیر کردن چربیهای روده در ساک (کیسه) فتق میتواند باعث قطع خونرسانی به بخشی از روده شود. این وضعیت بسیار خطرناک است و اگر به سرعت درمان نشود، میتواند به مرگ بافت روده، التهاب شدید و عفونت منجر شود. در چنین شرایطی جراحی فوری ضروری است.
درمان فتق (هرنی)
پس از آنکه با علائم فتق آشنا شدیم و دانستیم که چگونه بفهمیم فتق داریم، نوبت به انتخاب روش درمان میرسد. درمان فتق بسته به نوع، اندازه و شدت علائم متفاوت است. در بیشتر موارد، تنها راه درمان قطعی فتق، جراحی است. هدف اصلی جراحی، بازگرداندن بافت یا عضو بیرون زده به جایگاه طبیعی و تقویت دیواره عضلانی برای جلوگیری از بازگشت فتق است. عمل جراحی ترمیم فتق بسته به نظر جراح به یکی از دو حالت زیر انجام میشود:
۱-جراحی باز: در جراحی باز، پزشک با ایجاد یک برش در ناحیه فتق، بافت یا عضو بیرون زده را به محل اصلی خود بازمیگرداند. سپس برای تقویت دیواره شکم و جلوگیری از بازگشت فتق معمولاً از مش جراحی استفاده میکند. مش جراحی یک شبکه پلیمری انعطافپذیر و زیستسازگار است که پس از قرارگیری در ناحیه ضعیف شده به تدریج با بافت بدن یکی میشود. این لایه مصنوعی با تقویت دیواره شکم، خطر عود فتق را به میزان قابل توجهی کاهش میدهد و باعث بهبود نتایج جراحی میشود.
جراحی باز به خصوص برای ترمیم فتقهای بزرگ، پیچیده یا فتقهایی که قبلاً جراحی شدهاند مناسب است. این نوع جراحی تحت بیهوشی عمومی یا موضعی انجام میشود و دوران نقاهت آن معمولاً طولانیتر از جراحی لاپاراسکوپی است.
۲-جراحی لاپاراسکوپی: در جراحی لاپاراسکوپی به جای یک برش بزرگ، چند برش کوچک در شکم ایجاد میشود. سپس با استفاده از لاپاراسکوپ و سایر ابزارهای تخصصی لاپاراسکوپی، بافت یا عضو بیرونزده به محل اصلی خود بازگردانده میشود. در این روش نیز معمولاً از مش جراحی برای تقویت دیواره و جلوگیری از بازگشت فتق استفاده میشود.
مزیت جراحی لاپاراسکوپی این است که کمتر تهاجمی است، درد و عوارض پس از عمل کمتر است و بیمار سریعتر میتواند به فعالیتهای روزمره بازگردد. همچنین این روش برای افرادی که جراحیهای قبلی شکمی داشتهاند یا شرایط خاص پزشکی دارند، مناسبتر است.
نکته: انتخاب روش جراحی بستگی به نوع فتق، سابقه پزشکی و شرایط کلی بیمار دارد و پزشک متخصص بهترین روش را پس از بررسی کامل وضعیت بیمار تعیین میکند.
جمعبندی
در این مطلب یاد گرفتیم که چگونه بفهمیم فتق داریم، علائم شایع آن را بشناسیم و با انواع فتقها و روشهای تشخیص و درمان آن آشنا شدیم. دانستن این اطلاعات به ما کمک میکند تا در صورت مشاهده برآمدگی یا درد در نواحی مشکوک به موقع به پزشک مراجعه کرده و از بروز عوارض جدی جلوگیری کنیم. شناخت راهکارهای درمانی به ما کمک میکند تا برای سلامت خود یا عزیزانمان تصمیمات آگاهانهای بگیریم.
امتیاز کاربران
[تعداد نظرات: ۱ میانگین نمره: ۵]
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.