سکته قلبی چیست و چرا اتفاق میفتد؟

بیماری‌های قلبی عروقی به ویژه سکته‌ قلبی، چالشی مهم در حوزه سلامت جهانی هستند که نرخ مرگ و میر قابل‌توجهی را در سراسر جهان به خود اختصاص داده‌اند. سکته قلبی هنگامی رخ می‌دهد که در آن جریان خون کافی به عضله قلب نرسد. در این شرایط اگر یک فرد از تیم اورژانس جریان خون را به سرعت بازیابی نکند، حمله قلبی می‌تواند باعث آسیب دائمی به قلب و در نهایت مرگ شود. با وجود پیشرفت‌های تکنولوژی پزشکی و گزینه‌های درمانی مختلف، سکته قلبی همچنان تهدیدی جدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود و نیاز جدی به تحقیقات پیوسته، اقدامات پیشگیرانه و راهکارهای موثر برای مدیریت آن همچنان وجود دارد. در این مقاله، به بررسی جزئیات سکته قلبی می‌پردازیم و دلایل، علائم، روش‌های تشخیص، گزینه‌های درمانی و راهکارهای پیشگیرانه آن را بررسی می‌کنیم.

سکته یا حمله قلبی چیست؟

حمله یا سکته قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به قلب به شدت کاهش یابد یا مسدود شود و بخشی از عضله قلب، خون کافی دریافت نکند. هر چه زمان بیشتری طول بکشد تا جریان خون بازیابی و برقرار شود، آسیب به عضله قلب بیشتر می‌شود. انسداد معمولاً به دلیل تجمع چربی، کلسترول و سایر مواد در شریان‌ها اتفاق می‌افتد. به این رسوبات جمع شده در رگ، پلاک گفته می‌شود.

فرآیند تشکیل پلاک نیز آترواسکلروز نامیده می‌شود. گاهی اوقات این پلاک می‌تواند لخته‌ای تشکیل دهد و جریان خون را مسدود کند. کمبود جریان خون می‌تواند به بخشی از عضله قلب آسیب برساند یا آن را از بین ببرد و فرد دچار سکته قلبی شود. حمله قلبی را انفارکتوس میوکارد نیز می‌نامند.

دلایل سکته قلبی چیست؟

همانطور که پیش از این ذکر شد، اکثریت قریب به اتفاق حملات قلبی به دلیل انسداد یکی از رگ‌هایی است که خون رسانی به قلب را انجام می‌دهند. اما در موارد نادری (حدود 5 درصد) ممکن است حملات قلبی به دلیلی جز انسداد مانند اسپاسم عروق کرونری، شرایط بدنی نادر مانند بیماری که باعث تنگ شدن غیرمعمول عروق خونی شود یا تروما (پارگی عروق کرونری) رخ دهد. با گذشت زمان، این موارد می‌توانند به قلب شما آسیب برسانند و در نهایت منجر به حمله قلبی شوند.

علائم سکته قلبی چیست؟

برخی از رایج‌ترین علائم سکته قلبی عبارتند از:

• احساس درد یا ناراحتی در قفسه سینه
• احساس ضعف، سبکی سر و عرق سرد
• درد یا ناراحتی در فک، گردن یا پشت
• درد یا ناراحتی در یک یا هر دو بازو یا شانه
• تنگی نفس
• خستگی غیرعادی
• حالت تهوع یا استفراغ

چه عواملی شانس وقوع سکته قلبی را بالا می‌برد؟

برخی از عوامل خطر مانند سن یا سابقه خانوادگی را نمی‌توان کنترل کرد. اما می‌توانید با تغییر عواملی که کنترل آن در دست شماست، اقداماتی را برای کاهش خطر بروز علائم سکته قلبی انجام دهید.

سکته قلبی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

• معاینه فیزیکی: هر فردی که علائم حمله قلبی دارد، ابتدا باید توسط تیم اورژانس تحت معاینه فیزیکی از جمله چک کردن نبض، درد قفسه سینه، احساس تنگی نفس، تعریق بیش از حد، تهوع و استفراغ، سطح اکسیژن خون و فشار خون و گوش دادن به صدای قلب و ریه قرار گیرد. این معاینه می‌تواند به پزشک کمک کند تا در مورد نیاز به آزمایش‌های تصویربرداری دقیق‌تر تصمیم بگیرد.
• آزمایش خون: در طول حمله قلبی، آسیب به سلول‌های ماهیچه قلب باعث می‌شود برخی آنزیم‌ها مانند CK-MB و تروپونین در جریان خون فرد رها شود و سطح آن‌ها افزایش می‌یابد. گرفتن آزمایش‌ خون و بررسی سطح این آنزیم‌ها از مطمئن‌ترین روش‌ها برای تشخیص حمله قلبی است.
• الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب (EKG یا ECG): این کار یکی از اولین آزمایشاتی است که روی فرد دارای علائم حمله قلبی هنگام مراجعه به اورژانس انجام می‌شود. ECG یک آزمون غیر تهاجمی است که فعالیت الکتریکی قلب را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمون نشان می‌دهد که آیا قلب به طور نرمال کار می‌کند یا نه و می‌تواند نشانه‌هایی از انسداد عروق کرونری و وجود سکته قلبی را نیز نشان دهد.
• اکوکاردیوگرام: در این آزمایش با استفاده از امواج اولتراسوند (امواج صوتی با فرکانس بالا)، تصویری از داخل و خارج قلب شما گرفته می‌شود. این آزمون می‌تواند به پزشک کمک کند تا ساختار و عملکرد قلب را ارزیابی کرده و مشکلاتی مانند ضخامت دیواره‌های قلبی یا کاهش قدرت انقباضی قلب را شناسایی کند.
• آنژیوگرافی: آنژیوگرافی یک فرایند تصویربرداری است که با استفاده از مواد حاجب و یک سیستم تصویربرداری پیشرفته، عکس‌هایی از عروق قلبی و تصاویری از جریان خون در آن‌ها ایجاد می‌کند. این آزمون ممکن است به پزشک کمک کند تا انسداد یا تنگی‌های موجود در عروق قلبی را شناسایی کرده و اندازه و محل آن‌ها را مشخص کند.
• MRI قلب: یک آزمایش غیرتهاجمی است که از یک میدان مغناطیسی قدرتمند و پردازش کامپیوتری برای ایجاد تصویری از قلب شما استفاده می‌کند.

روش‌های درمان سکته قلبی چیست؟

درمان حمله قلبی به معنای بازگرداندن جریان خون به عضله آسیب دیده در اسرع وقت است. این کار می‌تواند به روش‌های مختلفی از دارو گرفته تا جراحی انجام شود. در ادامه به برخی از رایج‌ترین روش‌ها اشاره می‌کنیم:

1-اکسیژن رسانی

افرادی که مشکل تنفسی دارند یا سطح اکسیژن خون پایینی دارند، اغلب اکسیژن مکمل را همراه با سایر درمان‌ها دریافت می‌کنند. اکسیژن می‌تواند از طریق لوله‌ای که درست زیر بینی قرار داده می‌شود یا ماسکی که روی بینی و دهان قرار می‌گیرد، وارد شود. این کار، میزان اکسیژن در گردش خون را افزایش و فشار روی قلب را کاهش می‌دهد تا علائم سکته قلبی کنترل شود.

2-مصرف داروهای مختلف زیر نظر پزشک

• داروهای ضد انعقاد شامل آسپرین و سایر داروهای رقیق کننده خون
• نیتروگلیسیرین: این دارو درد قفسه سینه را تسکین می‌دهد و باعث گشاد شدن عروق خونی میشود تا خون راحت‌تر از آن عبور کند.
• داروهای ترومبولیتیک: این داروها از بین برنده لخته خون هستند.
• داروهای ضدآریتمی: حملات قلبی اغلب می‌توانند باعث اختلال در ریتم طبیعی ضربان قلب شوند. داروهای ضد آریتمی می‌توانند این اختلالات را متوقف یا از آن جلوگیری کنند.
• داروهای مسکن: رایج ترین مسکنی که در طول مراقبت از حمله قلبی تجویز می‌شود، مورفین است که به کاهش درد قفسه سینه کمک کند.

3-آنژیوپلاستی با بالون زدن

یکی از تکنیک‌هایی که برای درمان سکته قلبی استفاده می‌شود، آنژیوپلاستی با بالون زدن است. در این روش یک کاتتر همراه با یک بالون کوچک و تا شده در نوک آن از یک رگ خونی عبور میکند تا به جایی که تجمع پلاک باعث انسداد شده است، برسد. در آن نقطه، بالون باد می‌شود تا پلاک را روی دیواره‌های شریان فشرده کند. این کار باعث گشاد شدن گذرگاه می‌شود و جریان خون به قلب باز می‌گردد. سپس بالون تخلیه شده و خارج می‌شود. طی این پروسه پزشک از تصاویر اشعه ایکس به عنوان راهنما برای تعیین محل انسداد و هدایت کاتتر و بالن استفاده می‌کند.

4-آنژیوپلاستی با استنت

در این روش پزشک یک استنت (یک لوله توری کوچک) را در ناحیه مدنظر قرار می‌دهد تا پس از برداشتن بالون، شریان همچنان باز بماند. به این صورت که ابتدا یک سیم کوچک وارد می‌شود و یک کاتتر و بالون که با استنت پوشانده شده است از روی سیم به محل انسداد می‌رسد. باد کردن بالون، استنت را منبسط می‌کند. هنگامی که پلاک روی دیواره شریان فشرده شد و استنت در جای خود قرار گرفت، بالون تخلیه شده و خارج می‌شود.

اکثر استنت‌ها اکنون با پوشش‌هایی عرضه می‌شوند که به آرامی داروهای خاصی را رها می‌کنند. این داروها از رشد بافت اسکار و تشکیل پلاک جدید در شریان جلوگیری می‌کنند، برقراری جریان خون را تضمین می‌کنند و نیاز به درمان مجدد را کاهش می‌دهند.

5-جراحی قلب باز (بای پس)

افرادی که مشکل انسداد شدید عروق کرونری را دارند، ممکن است تحت عمل جراحی قلب باز قرار گیرند. این جراحی شامل استفاده از یک رگ خونی از سایر نقاط بدن (معمولاً قفسه سینه، بازو یا پا) برای ایجاد مسیر انحرافی برای برقراری جریان خون است. این کار مسیر جریان خون را در اطراف نقاط مسدود شده تغییر می‌دهد و خون را به عضله قلب می‌رساند.

اقدامات لازم برای بهبودی زودهنگام بعد از سکته قلبی

حمله قلبی می‌تواند بر ریتم قلب و توانایی آن در پمپاژ خون به بقیه اندام‌های بدن تأثیر بگذارد. همچنین ممکن است فرد را در معرض خطرات دیگر مانند سکته مغزی، اختلالات کلیوی و بیماری شریان محیطی (PAD) قرار دهد.

با رعایت موارد زیر می‌توانید شانس وقوع این خطرات به دنبال حمله قلبی را کاهش دهید:

• مصرف دارو طبق دستور
• مشاوره برای یافتن راه‌هایی برای کاهش استرس و بهبود سلامت روان
• فعالیت بدنی مناسب با هماهنگی پزشک
• تغییر سبک زندگی مانند داشتن یک رژیم غذایی سالم

راه‌های پیشگیری از سکته قلبی

• از استعمال سیگار و سایر دخانیات خودداری کنید. افرادی که سیگار می‌کشند در مقایسه با افرادی که سیگار نمی‌کشند، بیش از دو برابر در خطر حمله قلبی قرار دارند. حتی یک یا دو نخ سیگار در روز خطر بروز علائم سکته قلبی را به شدت افزایش می‌دهد.
• غذاهای مفید و سالم مصرف کنید. مراقب تغذیه خود باشید. موادغذایی غنی از اسیدهای چرب مفید مانند ماهی، بذر کتان، بادام و گردو مصرف کنید. همچنین مصرف میوه و سبزیجات تازه، روغن‌های سالم مانند روغن زیتون، غلات کامل مانند نان سبوس دار و برنج قهوه‌ای را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
• از مصرف غذاهای فرآوری شده و فست فود که اغلب دارای چربی اشباع، چربی ترانس و سدیم هستند، خودداری کنید.
• مراقب فشار خون خود باشید. فشار خون بالا باعث می‌شود، قلب و کلیه سخت‌تر کار کنند و با گذشت زمان خطر ابتلا به حمله قلبی، نارسایی قلبی و بیماری کلیوی را افزایش می‌دهد.
• ورزش کنید و فعالیت بدنی داشته باشید. فعالیت بدنی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی مهم است، زیرا میزان پمپاژ خون توسط قلب را در بدن بهبود می‌بخشد و به شما کمک می‌کند تا از بسیاری از عوامل خطر بیماری قلبی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و اضافه وزن/چاقی پیشگیری کنید.
• داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید. دستورالعمل‌های پزشک خود را در مورد زمان و نحوه مصرف داروهای خود دنبال کنید. شما باید داروها را در زمان مشخصی که پزشک تعیین کرده است، مصرف کنید تا بیشترین اثر و فواید را داشته باشید.
• چکاپ سالانه انجام دهید. به طور مرتب با پزشک خود قرار ملاقات داشته باشید تا در صورت داشتن علائم بیماری قلبی خیلی زود تشخیص آن انجام شود. تشخیص زودهنگام بهترین شانس برای درمان موفقیت آمیز است.
• سطح استرس خود را مدیریت کنید. سطح استرس خود را با تمرین، مدیتیشن، یوگا یا موسیقی پایین نگه دارید. استرس خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را بالا می‌برد.

منبع

https://my.clevelandclinic.org