سونوگرافی یکی از متداول‌ترین و کم خطرترین روش‌های تصویربرداری در پزشکی است که امروزه در اکثر مراکز درمانی و بیمارستانی استفاده می‌شود. این روش غیرتهاجمی و بدون درد بوده و به طور گسترده‌ای در تشخیص و پایش شرایط مختلف از جمله بررسی اندام‌های داخلی، بررسی شرایط جنین در دوران بارداری، توده‌ها و کیست‌ها و غیره استفاده می‌شود. سونوگرافی به دلیل ایمن بودن و نداشتن عوارض جانبی خطرناک به عنوان یکی از ابزارهای مهم در حوزه تشخیص‌ و درمان شناخته شده است. در این مقاله به بررسی انواع سونوگرافی، نحوه عملکرد و کاربردهای گسترده آن خواهیم پرداخت.

سونوگرافی چیست؟

سونوگرافی یکی از روش‌های تصویربرداری غیرتهاجمی در علم پزشکی است که در آن تصاویر با استفاده از ارسال امواج اولتراسوند (فراصوت) با فرکانس بالا به داخل بدن ایجاد می‌گردند. سونوگرافی به پزشک این امکان را می‌دهد تا جزئیات بافت‌های نرم داخل بدن را بدون ایجاد برش مشاهده و بررسی کند. اگرچه اکثر مردم این روش تصویربرداری را با بارداری مرتبط می‌دانند، اما از آن در موقعیت‌های مختلف و برای بررسی بخش‌های مختلف بدن استفاده می‌شود.

اساس کار این روش

اساس کار این دستگاه به این شکل است که امواج با محدوده فراصوت به داخل بافت ارسال شده، در داخل بدن با توجه به نوع بافت تضعیف می‌گردند و در نهایت از روی امواج و فرکانس موج دریافتی تصویر نهایی از بافت ساخته می‌شود. تصاویر ایجاد شده در سونوگرافی برخلاف دستگاه سی تی اسکن، تصاویری از آناتومی بدن نیستند و بیشتر مربوط به فیزیولوژی بافت‌ها و نحوه عملکرد آن‌ها می‌باشند. البته در این روش آناتومی بافت‌ها هم تا حدودی قابل رویت است؛ اما اساس آن بر مبنای تحلیل فیزیولوژی بافت‌ها می‌باشد.

سونوگرافی چگونه انجام می‌شود؟

در طول سونوگرافی، اپراتور از دستگاهی به نام پروب یا کاوشگر برای تصویربرداری استفاده می‌کند. اپراتور یک لایه نازک از ژل را روی پوست فرد اعمال می‌کند تا امواج اولتراسوند از طریق ژل از مبدل به بدن بیمار منتقل شوند. این کاوشگر، جریان الکتریکی را به امواج صوتی با فرکانس بالا تبدیل می‌کند و امواج را به بدن شما می‌فرستد. امواج صوتی از ساختارهای داخل بدن شما منعکس می‌شوند و به کاوشگر باز می‌گردند و کاوشگر امواج را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند. سپس یک کامپیوتر، سیگنال‌های الکتریکی را به تصویر یا ویدیو تبدیل می‌کند که روی صفحه‌ نمایش نشان داده می‌شوند.

انواع سونوگرافی

انواع سونوگرافی را می‌توان به دو گروه اصلی زیر تقسیم کرد:

۱-سونوگرافی بارداری

سونوگرافی بارداری برای نظارت بر وضعیت مادر و جنین در دوران بارداری انجام می‌شود. از این روش برای تأیید بارداری، بررسی اینکه آیا مادر بیش از یک جنین باردار است یا خیر، تخمین سن و جنسیت، بررسی رشد جنین و غیره استفاده می‌شود.

۲-سونوگرافی تشخیصی

از این روش تصویربرداری برای مشاهده قسمت‌های داخلی بدن و تشخیص بیماری نیز استفاده می‌کنند. برای اکثر سونوگرافی‌های تشخیصی، اپراتور پروب را روی پوست شما قرار می‌دهد. اما در برخی موارد ممکن است لازم باشد پروب از طریق واژن یا رکتوم وارد بدن شود. نمونه‌هایی از مواردی که سونوگرافی تشخیصی برای آن‌ها استفاده می‌شود عبارتند از:

• شکم: سونوگرافی می‌تواند به شناسایی مشکلاتی مانند سنگ‌های صفراوی، کیست‌ها، تومورها، عفونت‌ها و التهاب‌های داخل شکم کمک کند. همچنین می‌تواند وضعیت جریان خون در عروق شکمی را بررسی کند و به تشخیص مواردی مانند انسداد عروقی یا آنوریسم‌ها کمک کند.
• کلیه: این روش برای ارزیابی اندازه، مکان و شکل کلیه‌ها و ساختارهای مرتبط مانند حالب و مثانه، بررسی کیست، تومور، انسداد یا عفونت در داخل یا اطراف کلیه استفاده می‌شود.
• پستان: سونوگرافی یکی از روش‌های مهم در تشخیص مشکلات پستان است و به طور گسترده‌ای برای بررسی توده‌ها و ناهنجاری‌های پستان استفاده می‌شود. 
• داپلر: این روش یک تکنیک سونوگرافی ویژه است که حرکت مایعاتی مانند خون را در بدن شما ارزیابی می‌کند و اجازه می‌دهد که اپراتور جریان خون را در داخل شریان‌ها و وریدهای بدن شما مشاهده و ارزیابی کند.
• ترانس واژینال: در این روش اپراتور یک پروب را در کانال واژن فرد قرار می‌دهد و بافت های تولیدمثلی مانند رحم یا تخمدان را مشاهده و بررسی می‌کند.

چگونه برای سونوگرافی آماده شویم؟

• آماده سازی پیش از سونوگرافی بستگی به نوع آن دارد. برخی از انواع سونوگرافی نیاز به آمادگی خاصی ندارند.
• برای سونوگرافی در دوران بارداری، دستگاه تناسلی زنان و دستگاه ادراری ممکن است لازم باشد مثانه خود را با نوشیدن آب قبل از آزمایش پر کنید.
• برای سونوگرافی شکم ممکن است لازم باشد چندین ساعت قبل از آزمایش، رژیم غذایی خود را تنظیم کنید.
• در هر صورت اپراتور به شما اطلاع می‌دهد که آیا برای آماده شدن نیاز به انجام کار خاصی دارید یا خیر.

مراحل انجام این روش تصویربرداری

• روی یک تخت راحت به پهلو یا پشت دراز خواهید کشید.
• اپراتور مقدار کمی ژل محلول در آب را روی پوست شما در ناحیه مورد بررسی قرار می‌دهد.
• تکنسین یک پروب یا کاوشگر دستی را روی ژل حرکت می‌دهد تا تصاویر را از داخل بدن شما دریافت کند.
• اپراتور دستگاه ممکن است از شما بخواهد که خیلی ساکن باشید یا نفس خود را برای چند ثانیه حبس کنید تا تصاویر واضح تری ایجاد شود.
• هنگامی که تکنسین تصاویر کافی را دریافت کرد، ژل باقی مانده روی پوست شما را پاک می‌کند و کار شما تمام می‌شود.

آیا سونوگرافی دردناک است؟

سونوگرافی‌هایی که به صورت خارجی (روی پوست شما) انجام می‌شوند، معمولاً دردناک نیستند. اما آن‌هایی که از طریق حفره‌های بدن مانند واژن یا رکتوم انجام می‌شوند، ممکن است کمی ناراحت کننده باشند.

آیا این روش بی خطر است؟

تحقیقات تا به امروز تا حد زیادی نشان داده است که فناوری اولتراسوند ایمن و بدون عوارض جانبی مضر است. این روش برخلاف سایر روش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس و سی‌ تی اسکن از تشعشعات خطرناک و پرانرژی استفاده نمی‌کند. با این حال، تمام سونوگرافی‌ها باید توسط متخصصی انجام شوند که آموزش‌های لازم را برای استفاده از این فناوری تخصصی به صورت ایمن دیده باشد.

کاور پروب سونوگرافی چیست؟

در مواقعی مثل انجام سونوگرافی حین عمل جراحی، تیم جراحی (شامل پزشک و سونوگرافیست) نیاز پیدا می‌کنند که از یک پروب استریل شده استفاده کنند؛ ولی چون پروب‌های اولتراسونیک قابلیت استریلیزاسیون در دستگاه‌ اتوکلاو را ندارند یا با استریل شدن فرسوده می‌شوند، بنابراین از کاورهای پلاستیکی یا لاتکسی استفاده می‌شود تا مشکل غیراستریل بودن پروب دستگاه برطرف گردد.

از این رو شرکت آسیا جراح پیشرو به عنوان تولیدکننده تجهیزات مصرفی اتاق عمل، کاور پروب سونوگرافی را به صورت استریل، یکبار مصرف و در بسته بندی‌های وی پک خدمت مراکز درمانی محترم ارائه می‌کند.

منبع

https://my.clevelandclinic.org