
آشنایی با تاریخچه جراحی

تاریخچه جراحی
جراحی شاخهای از علم پزشکی است که با استفاده از ابزار و وسایل خاصی به درمان آسیبها، بیماریها و سایر اختلالات میپردازد. پیشینه و تاریخچه جراحی به هزاران سال پیش باز میگردد. قبل از روی کار آمدن گازهای بیهوشی و ضدعفونی کنندهها، انجام عمل جراحی برای بیماران بسیار دردناک بود. قبل از درک این موضوع که میکروارگانیسمهایی مانند باکتریها باعث بیماری و عفونت میشوند، توجه کمی به پاکیزگی محیط و ابزار جراحی میشد. پزشکان هنگام عمل لباسهای آلوده که آغشته به خون، آلودگی و ترشحات ناشی از جراحیهای قبلی بود را میپوشیدند. ایجاد برش در بدن برای انجام جراحی درد طاقت فرسا، احتمال عفونت یا حتی مرگ را به همراه داشت. به این ترتیب عوامل بیهوشی ناکافی همراه با فقدان شرایط بهداشتی مناسب، جراحی را به پدیدهای پر ریسک برای بیماران تبدیل کرده بود.
تاریخچه جراحی: قرون وسطی
در قرون وسطی تا قرن هجدهم جراحان افراد عادی بودند که بدون آموزش خاصی اقدامات جزئی از جمله کشیدن دندان، قطع خونریزی و درمان زخمهای ناشی از جنگ را انجام میدادند. آنها به جای تحصیل در دانشگاهها از طریق کارآموزی و مشاهدات، جراحی را یاد میگرفتند. در سال 1540 سازمانی برای کنترل صلاحیت کسانی که عملهای جراحی را انجام میدادند، راه اندازی شد. این سازمان بعدها سبب ساخت کالج سلطنتی جراحان انگلستان شد.
تاریخچه جراحی: کشف داروی بیهوشی
در قرن هجدهم با افزایش دانش آناتومی، روشهای جراحی مانند قطع اندامها، خارج کردن تومورها و برداشتن سنگ مثانه انجام میشد. در آن زمان بیماران را با گیاه خشخاش یا الکل آرام میکردند، میبستند و برای مثال میتوانستند در عرض سه تا پنج دقیقه یک پا قطع کنند.
با این حال، درد ناشی از چنین رویههایی تا زمان معرفی اثر بیهوشی اتر در سال 1846 همچنان چالش بزرگی بود. پس از معرفی اتر تعداد عملها به طور قابل توجهی افزایش یافت و بیماران دیگر ترسی از درد ناشی از جراحی نداشتند؛ البته خطرات ناشی از عفونت همچنان پا بر جا بود.
تاریخچه جراحی: ضدعفونی
در اواسط قرن 19 میکروبیولوژیست فرانسوی، لویی پاستور به درک درستی از رابطه بین باکتریها با بیماریهای عفونی رسید. استفاده از این نظریه توسط جراح بریتانیایی جوزف لیستر در سال 1865 منجر به روی کار آمدن و معرفی مفهوم ضدعفونی شد که این امر کاهش قابل توجهی در میزان مرگ و میر ناشی از عفونت به همراه داشت.
لیستر حذف باکتری از وسایل، زخمها و محیط اطراف بیمار را به عنوان راهی برای کاهش عفونت و مرگ و میر توصیه کرد. پزشکان شروع به پوشیدن کتهای سفید، استفاده از ملحفههای تمیز، تختها، میزهای عمل و مواد شیمیایی ضدعفونیکننده مانند کربولیک اسید کردند.
بنابراین ظهور دو مفهوم بیهوشی و ضدعفونی سرآغاز جراحی مدرن بود.
تاریخچه جراحی: کشف اشعه ایکس و گروه خونی
کشف اشعه ایکس توسط ویلهلم کنراد رونتگن در آغاز قرن بیستم ابزار تشخیصی مهمی را به جراحی اضافه کرد و کشف گروههای خونی در سال 1901 توسط زیستشناس اتریشی کارل لندشتاینر، انتقال خون را ایمنتر کرد.
در آن زمان تکنیکهای جدید بیهوشی نیز معرفی شد. این تکنیکها نه تنها شامل عوامل جدید برای استنشاق میشد، بلکه عوامل بیحسی موضعی را نیز به جراحان معرفی کرد. تجویز داخل وریدی عوامل بیهوشی نیز مورد بررسی و سپس استفاده قرار گرفت.
بین سالهای 1930 تا 1960، تزریق داخل وریدی، مواد شیمیایی و آنتی بیوتیکهای مختلف برای مبارزه با عفونت و درمان اختلالات متابولیکی بدن و دستگاههای مربوط به قلب و ریه برای بهبود فرایند جراحی معرفی شد.
شروع جراحی مدرن
با گذشت زمان، اضافه شدن ابزارها و دستگاههای جدید و پیشرفته کمک زیادی به ارتقا نتایج جراحی و کاهش خطرات ناشی از آن کرد. به عنوان مثال فشار خون و ضربان قلب فاکتورهایی هستند که میبایست به طور پیوسته در طول جراحی کنترل شوند؛ زیرا افت فشار خون و افزایش ضربان شواهدی است که از دست دادن شدید خون را نشان میدهد. به همین دلیل، دستگاههای اندازهگیری فشار خون و ضربان قلب برای بررسی این پارامترها استفاده میشوند.
از موارد دیگری که تحت نظارت قرار میگیرند، انقباضات قلب هستند که توسط دستگاه الکتروکاردیوگرام بررسی میشوند. همچنین ردیابی امواج مغزی ثبت شده توسط الکتروانسفالوگرام که نشاندهنده تغییر عملکرد مغز است، انجام میشود. سطح اکسیژن در شریانها و وریدها و فشار جزئی دی اکسید کربن در خون نیز از مواردی هستند که مورد بررسی قرار میگیرند.
در جراحی مدرن، برای استریلیزاسیون از روشهای جدیدتر مانند اتوکلاو، گاز اتیلن اکساید، اشعه گاما و غیره استفاده میشود. پوست بیمار نیز توسط مواد شیمیایی استریل میشود و اعضای تیم جراحی دست و ساعد خود را با صابونهای ضدعفونیکننده تمیز میکنند. تیم جراحی همچنین از لباسها و کلاههای استریلشده، ماسکهایی که هوای بازدمی را فیلتر میکنند و دستکشهای استریل پلاستیکی یکبارمصرف استفاده میکنند.
برای کنترل خونریزی حین عمل جراحی نیز از ابزارهای مختلفی مانند دستگاه الکتروکوتر، کلیپس عروقی، بخیه، ژلفوم و غیره استفاده میشود. علاوه بر این متداولترین ابزارهای جراحی امروزی چاقوی جراحی، قیچی جراحی، پنس نگهدارنده بافت، اکارتورها و غیره هستند که با توجه به عملکرد مدنظر از هرکدام استفاده میشود. از نتایج استفاده از این ابزارها میتوان به کاسته شدن زمان ریکاوری بیمار، گرفتن نتیجه بهتر از عمل جراحی و کاهش عوارض جانبی اشاره کرد.
نگاهی کلی بر روند پیشرفت عملهای جراحی
تاریخچه جراحی نشاندهنده مسیری پر فراز و نشیب از اکتشافات اولیه تا پیشرفتهای حیرتانگیز فناوری در دوران معاصر است. در ادامه، برخی از نقاط عطف مهم در تاریخچه جراحی ارائه شده است که نمایانگر این پیشرفت مداوم هستند:
- 6500 سال قبل از میلاد: جمجمههایی در فرانسه همراه با سوراخهایی در آن پیدا شد که نشاندهنده عملهایی کاملاً ابتدایی و غیر حرفهای بود.
- 1818 میلادی: اولین انتقال خون انسان
- 1843 میلادی: اولین عمل جراحی مربوط به رحم که در انگلستان انجام شد.
- 1846 میلادی: اولین استفاده عمومی از ماده بیهوشی (اتر)
- 1849 میلادی: خانم الیزابت بلکول اولین خانمی بود که از مدرسه پزشکی فارغ التحصیل گردید.
- 1855 میلادی: خانم ماری ادواردز واکر از مدرسه پزشکی آمریکا فارغ التحصیل گردید و اولین جراح خانم در امریکا بود.
- 1890 میلادی: استفاده گسترده و همهگیر از مواد شیمیایی جهت کاهش عفونت
- 1893 میلادی: اولین عمل جراحی موفق قلب در شیکاگو
- 1895 میلادی: اولین عکس برداری X-Ray در آلمان انجام شد.
- 1905 میلادی: اولین پیوند موفق قرنیه
- 1917 میلادی: اولین جراحی پلاستیک بر روی ملوانی که دچار سوختگی شده بود.
- 1922 میلادی: از انسولین برای اولین بار جهت درمان دیابت استفاده شد.
- 1928 میلادی: کشف آنتی بیوتیکها
- 1930 میلادی: اولین عمل جراحی تغییر جنسیت
- 1937 میلادی: اولین بانک خون افتتاح شد و انجام جراحیهایی که با خونریزی زیاد همراه بود را ممکن کرد.
- 1940 میلادی: اولین جراحی در ناحیه ران
- 1950 میلادی: اولین عمل جراحی لیزر چشم در کلمبیا
- 1950 میلادی: اولین پیوند عضو موفق (فردی که کلیه را دریافت کرده بود، بعد از 8 ماه فوت کرد)
- 1952 میلادی: اولین عمل جراحی موفق قلب که طی آن قلب ایستاد و دوباره شروع به کار کرد.
- 1953 میلادی: اولین جراحی موفق با استفاده از دستگاه بای پس قلب-ریه که وظیفه تامین خون و اکسیژن به بدن را در هنگام توقف فعالیت قلب و ریه دارد.
- 1954 میلادی: اولین اهدا عضو موفق که اهداکننده که برادر دوقلوی بیمار بود، زنده ماند ولی متاسفانه دریافتکننده بعد از 8 سال در گذشت.
- 1966 میلادی: اولین پیوند موفق لوزاالمعده
- 1967 میلادی: اولین پیوند موفق کبد
- 1967 میلادی: اولین پیوند موفق قلب توسط جراحی از آفریقای جنوبی به نام کریستین برنارد
- 1975 میلادی: اولین جراحی به روش لاپاراسکوپی
- 1978 میلادی: اولین تست آزمایشی تولد کودک توسط لقاح آزمایشگاهی
- 1982 میلادی: اولین استفاده از قلب مصنوعی به نام Javier-7
- 1984 میلادی: اولین پیوند قلب از میمون به انسان که بعد از 21 روز انسان فوت کرد.
- 1985 میلادی: اولین عمل جراحی ثبت شده توسط ربات
- 1999 میلادی: اولین پیوند موفق دست
- 2000 میلادی: سیستم جراحی رباتیک داوینچی تاییدیه FDA را گرفت و در حال حاضر در جراحیهای متفاوتی استفاده میشود.
- 2007 میلادی: اولین عمل جراحی طبیعی اندوسکوپی صورت گرفت که توسط این تکنیک به عنوان مثال از طریق دهان تجهیزات پزشکی وارد بدن انسان شد.
- 2013 میلادی: جراحی پیوند سیستم عصبی که به بیمار توان تکان دادن دستهایش را داد.
اهمیت شناخت تاریخچه جراحی
شناخت تاریخچه جراحی از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا این آگاهی به ما نشان میدهد که چگونه پیشرفتهای علمی و فناوری در طول زمان توانستهاند جان میلیونها نفر را نجات دهند و کیفیت زندگی را بهبود بخشند. مطالعه تاریخچه جراحی نه تنها به درک چالشهایی که پیشینیان در مسیر توسعه این علم با آن رو به رو بودهاند کمک میکند، بلکه ارزش دستاوردهای کنونی را نیز برجسته میسازد. همچنین، آگاهی از این تاریخچه میتواند الهام بخش نوآوریهای آینده و ارتقای روشهای درمانی کنونی باشد.
منابع
https://www.verywellhealth.com
مقاله مرتبط: ۱۰ توصیه مهم برای قبل از عمل جراحی