چک لیست جراحی و تاثیر آن بر ایمنی بیمار
توجه به ایمنی بیمار یکی از اصول اساسی در اتاق عمل است و به کارگیری روش‌های استاندارد می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطرات داشته باشد. استفاده از چک لیست جراحی به عنوان یکی از روش‌های افزایش ایمنی بیمار در اتاق عمل شناخته می‌شود. شواهدی که سودمندی این چک لیست‌ها را نشان می‌دهد به اندازه کافی قوی هستند. به طوری که این چک لیست‌ها امروزه به عنوان ابزاری مؤثر برای کاهش خطای انسانی، پیشگیری از اشتباهات و مستندسازی اطلاعات بیمار به کار می‌روند. در ادامه با این چک لیست و مزایای استفاده از آن بیشتر آشنا می‌شویم.
چرا جراحی ایمن مهم است؟
مراقبت‌های جراحی بیش از یک قرن است که به عنوان یکی از ضروری ترین مراقبت‌های بهداشتی در سراسر جهان محسوب می‌شوند.
با ادامه افزایش بروز آسیب‌های تروماتیک، سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی عروقی اهمیت جراحی در بهداشت عمومی روز به روز بیشتر می‌شود. سالانه میلیون‌ها نفر تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند و جراحی برای بسیاری از بیماری‌ها تنها گزینه درمانی مؤثر است که می‌تواند ناتوانی و خطر مرگ ناشی از بیماری را کاهش دهد.
با وجود اینکه روش‌های جراحی برای نجات جان انسان‌ها در نظر گرفته شده‌اند، بی‌توجهی به استانداردهای مراقبتی می‌تواند عوارض جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. در کشورهای صنعتی، نزدیک به نیمی از عوارض جانبی در بیماران بستری در بیمارستان مربوط به مراقبت‌های جراحی است. این عوارض شامل استفاده از روش جراحی نامناسب، مشکلات تجهیزات بیهوشی، در دسترس نبودن تجهیزات ضروری، خونریزی غیرقابل کنترل، استفاده از تجهیزات غیراستریل، باقی ماندن وسایل جراحی (مثلاً اسفنج‌ها) در داخل بدن بیمار و … می‌باشد.
بنابراین، رعایت دقیق استانداردهای مراقبتی در اتاق عمل از جمله استفاده از چک لیست جراحی، نقش مهمی در کاهش این خطرات و افزایش ایمنی بیمار ایفا می‌کند.
چک لیست جراحی چیست؟
سازمان جهانی بهداشت (WHO) تاکنون ابتکارات متعددی را برای افزایش ایمنی جراحی ارائه کرده است. در همین راستا، کارگروه‌هایی متشکل از کارشناسان بین‌المللی تشکیل شدند تا تجربیات پزشکان از سراسر جهان را بررسی کنند.
یکی از توصیه‌های کلیدی برای مقابله با چالش جهانی ایمنی بیمار، تدوین یک چک لیست استاندارد برای استفاده در اتاق عمل بود. چک لیست، فهرستی سازمان یافته از اقداماتی است که باید انجام شوند و در طول تاریخ در بسیاری از حرفه‌ها به عنوان ابزاری برای افزایش نظم و ایمنی مورد استفاده قرار گرفته است.
چک لیست جراحی نیز به همین منظور طراحی شده و به عنوان ابزاری کاربردی برای پزشکان در جهت بهبود ایمنی جراحی، کاهش عوارض جانبی و کاهش نرخ مرگ و میر به کار می‌رود. این چک لیست در ژوئن 2008 طراحی و حداقل به شش زبان ترجمه شده است.
چک لیست پیشنهادی شامل ۱۹ مورد است که باید در سه مرحله اصلی جراحی (قبل از بیهوشی، قبل از برش پوست و قبل از ترک اتاق عمل) بررسی شوند. در هر یک از این مراحل، اعضای تیم جراحی باید اطمینان حاصل کنند که تمامی اقدامات ایمنی لازم انجام شده است یا در صورت لزوم با دلیل موجهی از آن صرفه نظر کنند. هدف اصلی این چک لیست، اجرای شیوه‌های ایمنی تأیید شده و تقویت ارتباط و همکاری بین اعضای تیم جراحی است.
بندهای چک لیست جراحی
1- قبل از بیهوشی
بخش اول چک لیست جراحی شامل مراحل زیر است:
- آیا بیمار نام و نام خانوادگی، نوع و موضع جراحی و رضایت خود از عمل جراحی را تایید کرده است؟
- آیا موضع عمل علامت گذاری شده است؟
- آیا دستگاه بیهوشی و داروها به طور کامل بررسی شده‌اند؟
- آیا پالس اکسی متر به بیمار متصل است و کار می‌کند؟
- آیا بیمار حساسیت شناخته شده دارد؟
- آیا بیمار مشکل تنفسی دارد؟
- آیا ممکن است بیمار بیش از 500 میلی لیتر خون از دست دهد؟
2- قبل از برش پوست
بخش دوم چک لیست جراحی شامل مراحل زیر است:
- تأیید کنید که همه اعضای تیم، خود را با نام و نقش معرفی کرده‌اند.
- نام بیمار، روش و محل برش جراحی را تأیید کنید.
- آیا در 60 دقیقه گذشته آنتی بیوتیک پروفیلاکسی به بیمار داده شده است؟
- رویدادهای حیاتی قابل پیش بینی برای جراح:
- مراحل حیاتی یا غیرمعمول کدامند؟
- عمل جراحی چه مدت طول می‌کشد؟
- میزان خونریزی احتمالی چقدر است؟
- رویدادهای حیاتی پیش بینی شده برای متخصص بیهوشی:
- آیا نگرانی خاصی در مورد بیهوشی بیمار وجود دارد؟
- رویدادهای حیاتی پیش بینی شده برای تیم پرستاری:
- آیا استریلیته لوازم جراحی تایید شده است؟
- آیا در مورد تجهیزات، مشکل یا نگرانی وجود دارد؟
- آیا تصویربرداری ضروری است؟
3- قبل از ترک اتاق عمل
بخش سوم چک لیست جراحی شامل مراحل زیر است:
15. پرستار نام عمل جراحی را به طور شفاهی تأیید کند.
16. شمارش ابزار، اسفنج‌ها و سوزن‌ها
17. برچسب‌گذاری نمونه‌های گرفته شده در اتاق عمل
18. آیا مشکلی در تجهیزات وجود دارد که لازم باشد برطرف شود؟
قابل توجه جراح، متخصص بیهوشی و پرستار:
- نگرانی‌های کلیدی برای بهبود و مدیریت این بیمار چیست؟
خطاهای احتمالی در جراحی
یکی از معروف‌ترین خطاهای جراحی در تاریخ برای Graham Reeve، بیمار ۷۰ ساله‌ای رخ داد که تحت عمل جراحی کلیه قرار گرفت. در این جراحی به جای خارج کردن کلیه آسیب‌دیده، کلیه سالم او برداشته شد. متأسفانه، این بیمار پنج هفته پس از عمل درگذشت. علت این خطای فاجعه‌بار، عدم بررسی دقیق بیمار در مراحل قبل از جراحی بود. در نتیجه، هنگام انتقال او به اتاق عمل، سمت اشتباهی از بدن تحت جراحی قرار گرفت و به جای انجام نفرکتومی راست، نفرکتومی چپ برای بیمار انجام شد.
این حادثه مانند بسیاری از خطاهای پزشکی، نتیجه اشتباه یک فرد نبود، بلکه ناشی از نقص در هماهنگی تیمی و خطاهای چندین نفر در مراحل مختلف بود. در حالی که چک لیست جراحی سازمان جهانی بهداشت شامل مراحل متعددی است که می‌توانند از وقوع چنین فجایعی جلوگیری کنند.
نقش چک لیست جراحی در افزایش ایمنی بیمار
مطالعات متعددی در سراسر جهان برای بررسی تأثیر استفاده از چک لیست‌های جراحی بر ایمنی بیماران انجام شده است که اغلب نتایج مثبتی را نشان می‌دهند. به عنوان مثال، استفاده از چک لیست در کشور هلند منجر به کاهش میزان مرگ و میر از ۱.۵٪ به ۰.۸٪ شد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که چک لیست‌های جراحی به دلایل مختلفی، احتمال بروز خطاها و عوارض حین جراحی را کاهش می‌دهند. برخی از این دلایل عبارتند از:
- اطمینان از انجام تمامی اقدامات حیاتی
- افزایش ارتباطات و هماهنگی تیم جراحی
- پیش بینی زودهنگام عوارض احتمالی
- در نظر گرفتن راه حل برای مدیریت عوارض پیش بینی شده
منابع
لینک مرتبط: مروری بر تجهیزات موردنیاز در اتاق عمل
اشتراک گذاری
